Slapeloosheid

Slaapstoornissen

Door Dr Patrick Quanten MD

Van alle omstandigheden die ervoor zorgen dat een mens efficiënt wordt en dat hij zich goed in zijn vel voelt is slaap één van de belangrijkste. Een hele waaier symptomen kunnen zich voordoen als mensen beroofd worden van hun slaap, gaande van de voor de hand liggende stijgende vermoeidheid en prikkelbaarheid, tot moeilijkheden met het concentratievermogen en de coördinatie, evenals waanbeelden en hallucinaties.

Hoewel de gevolgen van een ernstig slaaptekort niet in twijfel getrokken worden, blijft het moeilijk om precies te bepalen wat een normaal slaappatroon omvat en hoeveel slaap we nu precies nodig hebben. We kennen allemaal wel iemand die perfect kan functioneren met 3 tot 4 uur slaap, terwijl anderen die uren aan een stuk slapen nooit het maximale voordeel hieruit lijken te halen en altijd een gebrek aan energie en vitaliteit lijken te hebben. Hoe kunnen we nu proberen dit zinvol te benaderen?

De westerse wetenschap heeft zich vooral toegespitst op de hersengebieden die te maken hebben met het dag- en nachtritme, en op de hersenactiviteit, zoals deze geregistreerd wordt door een EEG (electro-encephalogram), tijdens de slaap. Hieruit bleek dat er 2 verschillende patronen van hersengolven bestaan, geïdentificeerd als REM en niet-REM. REM staat voor Rapid Eye Movement (snelle oogbeweging), die een toestand van volledige relaxatie aangeeft hetgeen gemeten wordt in het spierstelsel van het lichaam.

Dit soort onderzoek kan aantonen dat een persoon onvoldoende REM slaaptijd heeft. Er kan zelfs aangetoond worden dat er te weinig van bepaalde neuropeptides (hersenchemicaliën) die slaap opwekken, zoals serotonine en norepinephrine, aanwezig zijn. Dit zal echter geen antwoord opleveren op de vraag waarom een persoon aan slapeloosheid begint te lijden, of waarom er zo een groot verschil is tussen de uren en de kwaliteit van slaap aan de éne kant en de symptomen van verschillende mensen aan de andere kant.

Maar vooraleer we gaan delven in de diepere achtergrond van slaapstoornissen en een licht gaan werpen op de werkelijkheid achter het voor de hand liggende, zal ik jullie een overzicht geven van de traditionele methode waarin verstoorde slaappatronen geklasseerd worden.

Allopathische Classificatie

Slapeloosheid
Dit woord betekent 'behoefte aan slaap' en wordt gebruikt om elke onregelmatigheid in de duur, diepte of herstellende kwaliteiten van slaap aan te duiden. Kwantitatieve precisie over waaruit slapeloosheid bestaat is onmogelijk, vanwege de onzekerheid over de natuurlijke voorwaarden voor slaap en ook over zijn rol in de economie van het menselijke lichaam.

We kunnen twee soorten slapeloosheid onderscheiden: één waarin er in de eerste plaats een verstoring van het normale slaapmechanisme lijkt te zijn, een andere waarin de verstoring van de slaap ondergeschikt is aan een andere ziekte of aandoening.

De term primaire slapeloosheid moet gereserveerd worden voor de personen die nog nooit in hun leven genoten hebben van een rustgevende sluimering, en op wie geen van de gebruikelijke symptomen van neurose, depressie of andere psychiatrische of medische ziektes van toepassing zijn.

Ernstige slapeloosheid is een veel voorkomende klacht bij patiënten die lijden aan psychiatrische aandoeningen. Zo zal ook zware mentale arbeid 's avonds laat of opwinding waardoor de spieren gespannen blijven, een negatief effect hebben op het indommelen en op de slaap. Onder deze omstandigheden ontstaan er moeilijkheden om de slaap te vatten en een neiging om 's morgens lang uit te slapen.

Slapeloosheid wordt ook veel vastgesteld bij patiënten met een verleden van psychoneurose en psychose. Ziekte, waarbij bezorgdheid en angst prominente symptomen zijn, resulteert dikwijls in moeilijk in slaap vallen en een lichte, onbestendige of onderbroken slaap. Hier komen ook vaak verontrustende dromen voor en deze kunnen de patiënt wekken.

Verstoringen in de overgangsperiode naar slaap
Als de slaap opkomt zijn bepaalde zenuwcentra misschien tot barstens toe opgewonden tot opstandige activiteit. Dit resulteert in een plotselinge start die de beginnende slaper prikkelt. Dit kan beginnen in één of twee benen, soms in de borstkas en minder vaak in de armen.

Gevoelscentra kunnen ook op gelijkaardige wijze verstoord worden, ofwel als een geïsoleerd fenomeen ofwel in samenhang met fenomenen die beweging opwekken. De patiënt kan in slaap vallen, maar wakker worden van een sensatie, iets beweegt zich in zijn lichaam. Een plotse knal of krasgeluid kan ook de beginnende slaap verstoren. Soms is er ook een plotselinge lichtflits of een gevoel omhoog getild te worden en snel terug op aarde terecht te komen of omgedraaid te worden.

Slaapverlamming
Merkwaardige en soms benauwende paresthetische verstoringen kunnen zich voordoen tijdens de slaap. Iedereen kent wel het fenomeen dat een been 'in slaap valt'. Dit wordt in feite veroorzaakt door druk op de zenuwen op plaatsen dicht aan de oppervlakte en dit kan zich ook voordoen tijdens de slaap. Deze toestand houdt meestal slechts enkele minuten tot uren aan, maar als de druk aangehouden wordt kan de zenuw ernstige schade oplopen. Ongebruikelijke diepe slaap, zoals bij alcoholintoxicatie, maakt de patiënt zeer ontvankelijk voor slaapverlamming, voornamelijk omdat de patiënt het ongemak van een onnatuurlijke houding niet gewaar wordt.

Nachtmerries en nachtverschrikkingen
Wakker worden in een staat van afgrijzen is iedereen al wel eens overkomen. Kinderen zijn hier heel gevoelig voor. Koorts draagt ertoe bij, zoals ook vele andere aandoeningen waaronder indigestie. Nachtmerries verschillen van nachtverschrikkingen enkel en alleen in de intensiteit van de angst. Daarbuiten is er ook een grotere kans op roepen en motorische activiteit, zelfs tot weglopen alsof men achtervolgd wordt.

Slaapambulisme en slaapautomatisme
Deze aandoening doet zich meer voor bij kinderen dan bij volwassenen. Na een tijdje in slaap te zijn, staat de patiënt op uit zijn bed, loopt rond in huis, en kan zelfs het licht aansteken of een andere activiteit uitvoeren. Er zijn geen uitwendige tekenen van emotie; de ogen zijn open, en de slaper wordt geleid door zijn zicht. Als men tegen hem spreekt krijgt men geen antwoord. Soms worden er rare woorden of zinnen herhaaldelijk gemompeld. De volgende morgen is er meestal geen herinnering aan het voorval.

Nachtelijke epilepsie
Soms kunnen onregelmatigheden in de hersengolven, van het type dat ook aangetroffen wordt bij epilepsie, ook voorkomen bij epileptische patiënten tijdens of kort na de aanzet tot slaap. Niet zelden zal een individu, dat onderworpen is aan hevige pijnaanvallen, deze enkel 's nachts tijdens de slaap vertonen.
Nachtelijk trillen van de benen is een ander vervelend symptoom omdat dit de slaap onderbreekt nacht na nacht. Deze aandoening verschilt van het rusteloze been syndroom doordat er onvrijwillige beweging plaats vindt.

Over het algemeen zijn er 3 varianten van waakzaamheid.

Eén type is de onmogelijkheid om in slaap te vallen. Personen die aangetast zijn door dit type worden meer en meer gespannen tijdens de dag en kunnen zich onmogelijk ontspannen. Na ongeveer 1 tot 3 uur zinkt de persoon in een uitgeputte, diepe slaap die zich de hele nacht doorzet. Voor deze patiënten zal een snel werkend hypnotisch middel (slaaptablet) 15 tot 30 minuten voor het slapengaan de slaap kunnen opwekken en aanhouden.

Het tweede type van slapeloosheid zien we bij patiënten die gemakkelijk in slaap vallen maar na 2 of 3 uur wakker worden en zo hun slaap midden in de nacht verliezen. Zij worden wakker in de periode dat de slaap normaal lichter wordt, en sommigen zijn afwisselend in slaap en wakker gedurende de rest van de nacht. Vaak gaat het hier om zieke personen met een verzwakkende of pijnlijke ziekte, die meer pijn en rusteloosheid genereert als de spieren ontspannen en de pijnlijke gebieden niet ondersteund worden. Bij anderen kunnen koorts, zweten, kortademigheid of andere vervelende symptomen aandacht opeisen. Zwaardere en langer werkende hypnotische middelen evenals de juiste analgetische middelen (pijnstillers) zijn de medicijnen waarvoor hier gekozen wordt.

Het derde type vinden we bij patiënten die snel in slaap vallen en bijna de hele nacht doorslapen, maar zij worden veel te vroeg wakker 's morgens. De meeste van deze patiënten zijn oudere mensen die de nacht met de dag verwisselen. In deze categorie vinden we ook mensen die onder grote druk, ongerustheid of angst leven, of mensen die overwerkt zijn en uitgeput. Zware hypnotische middelen en barbituraten zijn de medicijnen die meestal voor deze aandoening gebruikt worden.

Is dit alles?

Na al het onderzoek weten we nu dat in de meerderheid van de gevallen de slapeloosheid gepaard gaat met een andere aandoening, hetzij een fysiek slecht functioneren (pijn, houding enz.) of een mentaal probleem (angst, emotionele verstoringen, psychose, neurose, psychiatrische aandoeningen).

We weten ook dat, ongeacht wat de slapeloosheid veroorzaakt heeft, er 3 categorieën zijn afhankelijk van welk deel van de nacht je wakker bent. Het zijn deze categorieën, en niet de oorzaak van de slapeloosheid, die bepalen welke behandeling er gegeven wordt. Het doel van de dokter is om je hersenen te verdoven tijdens de specifieke periode waarin je wakker bent en hij kiest de medicijnen aan de hand daarvan.

Dit alles wordt gezet tegen een achtergrond dat men niet in staat is om de slapeloosheid te definiëren of om te bepalen wat de kwaliteit van slaap echt is.

Meer informatie

Slapen, en meer specifiek, een volledige periode van rust, heeft alles te maken met het ritme van dag en nacht. Als de dag overgaat naar de nacht maken de dagdieren zich op om te gaan slapen. Hun interne klok loopt af en laat hen toe zich te ontspannen en uiteindelijk in slaap te vallen. Dit gebeurt omdat hun interne klok afgestemd is op de natuurlijke energie waarmee ze zich voeden. Binnen het dagelijkse 24-uren ritme vermindert het energieniveau in de late namiddag of de vroege avond, op een gelijkaardige manier als tijdens de herfst het leven langzamer draait en zich klaarmaakt voor de winter. Als de natuurlijke energie vermindert, is er minder en minder activiteit, een stijgende vermoeidheid en uitgeputheid, en een inwendige neiging om rust te nemen. De natuur voorziet een perfecte afbouw naar een goede nachtrust, of nog correcter naar een volledige rustperiode. Het enige wat de natuur van ons vraagt is om hier niet mee te knoeien en het gewoon te laten gebeuren.

Het verband tussen de soorten slaap die we hebben en de manier waarop we ons nadien voelen heeft duidelijk meer te maken met de kwaliteit van de slaap dan met het aantal uren dat we slapen. Het feit dat sommige mensen zich perfect voelen met nauwelijks slaap en anderen het moeilijk hebben met zelfs meer dan een behoorlijk aantal uren slaap geeft aan dat we te maken hebben met een zeer belangrijke individuele factor. Met andere woorden, getallen en gemiddeldes zullen een persoon, die de symptomen probeert te begrijpen waaraan hij of zij lijdt, waaronder slaapstoornissen, niet helpen.

In oude culturen wist men al dat slapeloosheid het meest typische teken is voor een zenuwverstoring. De ouderen beschouwden zenuwimpulsen als een soort lucht die door het lichaam reist, een energie die reist door de hersenen en de zenuwen, waardoor zowel de willekeurige als onwillekeurige functies gecontroleerd worden. Afwijkingen van deze 'lucht'stroom hebben altijd te maken met een zwakte, verstoring of overgevoeligheid van het zenuwstelsel. Daarenboven houden verstoringen van het zenuwstelsel verband met mentale verstoringen; de geest en de zenuwen zijn rechtstreeks met elkaar verbonden. Symptomen veroorzaakt door dit soort ongemak omvatten zenuwachtigheid, angst, niet gegrond zijn, overgevoeligheid en overmatig denken en ongerustheid. De slaappatronen met betrekking tot deze symptomen zijn: moeilijk in slaap geraken, snel verstoorde slaap, moeilijkheden om terug in slaap te vallen eens men wakker wordt. Dromen kunnen schrikwekkend zijn, gevuld met vliegen, vallen, nachtmerries, ontmoetingen met geesten enz. Als oorzaak voor slapeloosheid worden stress, angst, overmatig denken, medicijngebruik (voorgeschreven of niet), stimulerende middelen (koffie, thee, alcohol, suiker), teveel werk en overwerk, vernoemd. Dit zijn meer specifieke oorzaken, die toegevoegd zouden moeten worden aan de meer algemene van ondervoeding en slechte vertering, slecht aangepast dieet voor een specifiek gestel, gebrek aan emotionele voeding, gebrek aan routine in het leven en veelvuldig blootgesteld worden aan koude.

We hebben hier het gevoel dat slapeloosheid geen alleenstaand symptoom is, maar gewoon past in een hele reeks tekenen en symptomen die het resultaat zijn van een verstoorde zenuwenergie. In die optiek is het dan ook zinvol om het probleem veel breder aan te pakken in plaats van ons te verliezen in de verschillende details, zoals wanneer iemand wakker is en of iemand al dan niet nachtmerries heeft. Dit zijn allemaal uitdrukkingen van dezelfde onderliggende verstoring van het zenuwstelsel, ook al wordt het op verschillende manieren tot uiting gebracht.

Algemene behandeling

Eerst en vooral wil ik benadrukken dat elke behandeling individueel aangepast moet worden. Onthoud dat geen 2 mensen precies hetzelfde zijn en daarom is het ook niet zinvol dat alle mensen dezelfde behandeling zouden krijgen. Maar we kunnen wel de voornaamste richting uitstippelen waarin een therapeutische benadering voor slapeloosheid zich zal ontwikkelen voor de meeste mensen. We kunnen ook categoriek verklaren dat een succesvol behandelingsprogramma zowel rekening zal moeten houden met materiële, emotionele als spirituele zaken. Maar de meeste mensen kunnen beginnen met het volgende:

• het dieet moet de nadruk leggen op zwaar voedzaam voedsel, inclusief verse zuivelprodukten (vol/vet), volle granen en wortelgroenten. Koffie, thee en andere stimulerende middelen, inclusief stimulerende kruiden zoals ginseng, chili, geelwortel, moeten vermeden worden. Warme melk met een beetje nootmuskaat kan genomen worden ongeveer 1 uur voor het slapen gaan.
• Mentale activiteit moet 's avonds vermeden worden, inclusief lezen, luisteren naar luide muziek, kijken naar stimulerende films enz. De slaaptijden moeten aangepast worden, zodat men vroeg naar bed gaat (rond 22u) en vroeg opstaat (rond 6u).
• Warme sesamolie kan gebruikt worden op de voeten, de top van het hoofd of het voorhoofd, of zelfs op het hele lichaam, gevolgd door een warme douche.
• Men zou Yoga of Tai Chi moeten beoefenen, maar zeker geen aerobics of inspannende oefeningen. Laat al je zorgen en spanningen van de vorige dag los voor je gaat slapen. Het bed en de slaapkamer moeten een vredige plaats zijn, comfortabel, proper en goed onderhouden. Kalmerende ademhalingsoefeningen kunnen gedaan worden op het ogenblik dat men gaat slapen.
• Westerse kruiden die goed zijn bij slapeloosheid zijn valeriaan, kalotje, betonie, hop, passiebloem en kamille. Eén of twee theelepels valeriaanpoeder in een glas warm water is meestal efficiënt bij middelmatige aandoeningen. Kalotje en andere kruiden die de zenuwen verkoelen zullen beter helpen als ze samen genomen worden met de warmere kruiden zoals nootmuskaat of valeriaan, aangezien hun koude en lichte natuur het al aanwezige onevenwicht zou kunnen verergeren.

Er is geen eenvoudig antwoord en er is geen magische pil om de ziekmakende gevolgen van slapeloosheid te voorkomen. Aangezien het één symptoom is uit een hele verzameling geeft het aan dat er een onevenwicht is in de manier waarop we ons leven leiden, het enige echte antwoord op lange termijn ligt in deze alles veranderende wijzigingen aan te brengen in uw levensstijl. Dan en alleen dan zal het systeem zijn gewoontes veranderen.