Vergif, Giftige Stoffen, Medicijnen

Patrick Quanten

Farmacologie wordt gedefinieerd als ‘een experimentele wetenschap die als doel heeft de studie van veranderingen teweeggebracht in levende organismen door chemische substanties (met uitzondering van voedsel), al dan niet met therapeutische doelstellingen’. Farmacologie bestudeert de effecten van drugs en hoe deze effecten tot stand komen. Aan het begin van de 19^de eeuw ontstond er een splitsing tussen apothekers, die mensen behandelden, en diegenen die voornamelijk geïnteresseerd waren in de bereiding van medicinale verbindingen. Deze laatsten werden de grondleggers van de ontwikkelende specialiteit van farmacologie. Farmacologie is grotendeels afhankelijk van experimenten uitgevoerd op laboratoriumdieren, maar zelfs het menselijk dier mag als testsubject gebruikt worden. Vandaar dat farmacologie in den beginne niets te maken had met het behandelen van ziekten. Het was enkel een ‘academische’ studie van substanties en hun effecten op levende materie. Farmacologie verscheen pas als afzonderlijke wetenschap wanneer de eerste universitaire leerstoel een feit was, hetgeen gebeurde in 1847 in Estonia (Rusland). Nochtans kwam de grote doorbraak als drugtherapie veel later. Harry Gold, een Professor in Farmacologie aan de Cornell Universiteit (Ithaca, de Staat van New York), verrichtte baanbrekend werk in de menselijke farmacologie van digitalis glycosiden in de laat 1930’ en begin 1940’. Een belangrijke mijlpaal in 1941 was de publicatie van de eerste editie van Goodman en Gilman’s invloedrijke leerboek De Farmacologische Basis voor Therapeutica. Farmacotherapie of drugtherapie wordt gedefinieerd als een medische behandeling waarbij farmaceutische producten worden gebruikt om symptomen te verbeteren, onderliggende condities te behandelen, of ter preventie van andere ziekten. En een farmaceutisch product is een chemische verbinding geproduceerd om als medicinale drug gebruikt te worden. Dit wil zeggen dat farmacotherapie een artificieel gemaakte substantie, die lichaamsvreemd is, gebruikt wordt om de natuurlijke processen binnen in het lichaam te beïnvloeden.

De eerste medicinale drugs kwamen uit natuurlijke bronnen en werden gevonden in kruiden, planten, wortels, klimplanten en schimmels. Tot zowat het midden van de 19^de eeuw waren er enkel natuurlijke samenstellingen beschikbaar voor het verlichten van ongemakken en lijden. De eerste synthetische drug, chloraalhydraat, werd ontdekt in 1869 en ingevoerd als een kalmerend en hypnotisch middel. Het is tot de dag van vandaag in bepaalde landen nog steeds beschikbaar. De eerste farmaceutische maatschappijen waren afscheidingen van de textiel en de synthetische kleurstof industrie en steunden vooral op de rijke bron van organische chemicaliën afkomstig van de distillatie van steenkool (koolteer). De eerste pijnstillers en koortswerende middelen, zoals fenacetine en acetanilide, waren simpele chemische derivaten van aniline en p-nitrofenol, welke beide bijproducten waren van koolteer. Een extract van de schors van de witte wilg werd gedurende eeuwen gebruikt om allerlei koortsen en ontstekingen mee te behandelen. Het actieve principe in de witte wilg, salicine of zoutzuur, had een bittere smaak en irriteerde de maagmucosa, maar een simpele chemische modificatie maakte het veel gebruiksvriendelijker. Dit was acetylsalicylzuur, beter gekend als Aspirine, de eerste kaskraker drug. De natuurlijk voorkomende verbindingen, het extract van de schors, werd goed getolereerd door het lichaam, maar de farmaceutische benadering bestaat erin om de natuurlijke verbindingen te verbreken om dan enkel één chemische substantie uit het geheel te gebruiken. Dan moet men uitvissen hoe men dit kan toedienen zodat het lichaam het aanvaardt, want alleenstaand is dit een natuurvreemd product. Aan het begin van de 20^ste eeuw kwam de eerste barbituraat op de proppen en de rest, zoals men zegt, is geschiedenis. Medicinale drugs zijn afgeleiden, manipulaties, van extracten van levende organismen die in de natuur voorkomen.

De medicijnkast opent zich en daar, op de glazen legger, staat het bezwarende object: de onheilspellende donkere fles met de doodskop op het etiket. Het is duidelijk dat wat de fles met het gif onderscheidt van al die andere flessen is de noodzaak voor een eenduidige en onmiddellijke identificatie, want daarin bevindt zich giftig materiaal. Dit werd op verscheidene manieren gedaan door de vorm van de fles, de kleur, reliëf en etiketten. Vergif in huis was een veel voorkomend goed voor het onder controle houden van muizen, ratten en ander ongedierte, en deze producten werden verkocht door kruideniers en drogisterijen. Het werd als vanzelfsprekend beschouwd dat mensen gewaarschuwd moesten worden over vergif en het gebruik ervan. Het symbool van de doodskop was hiervoor het gekende standaardteken (de meeste mensen konden niet lezen!). Het ontwerp stamt uit de late Middeleeuwen als een symbool van dood en in het bijzonder een memento mori, ook gevonden op grafstenen. In 1829 eiste de Staat New York dat alle potjes en flessen die giftige stoffen bevatten van een etiket moesten voorzien zijn. Sinds 1850 werd het symbool van de doodskop met dit doel gebruikt. Tegen 1870 gingen de producenten van giftige stoffen overal ter wereld kleurrijke cobalt flessen maken met een variëteit aan bobbels en andere ontwerpen (voor gemakkelijke herkenning in het donker) om aan te geven dat er vergif in zat. Maar zo’n tien jaar later blijkt het doodskop symbool overal ingang gevonden te hebben en de kleurrijke flesjes verliezen hun associatie met de inhoud. Waarschuwing: de inhoud is vergif.

Dan stellen we de vraag: wat is het verschil tussen een giftige substantie en een medicament? Volgens de wetgeving is het voornaamste verschil tussen medicatie en vergif de intentie waarmee het wordt toegediend. Dus, als een substantie wordt toegediend met de intentie om een leven te redden dan is het medicatie, maar het is vergif wanneer het toegediend wordt om het lichaam schade te berokkenen. Halt! Wacht eens eventjes. Een substantie is terzelfdertijd een medicament en een vergif. De wet maakt enkel onderscheid tussen de twee op grond van wat men probeert te bereiken. Dit zorgt er al onmiddellijk voor dat een arts, die zijn beroep uitoefent, nooit iemand kan vergiftigen. Hij wordt door de wet tegen zulke in beschuldigingstelling beschermd omdat men ervan uitgaat dat zijn intentie is om goed te doen. In zijn handen wordt vergif omgetoverd tot een medicijn.

Dit even terzijde gelaten, maar het vertelt ons wel dat de substanties die in de allopatische geneeskunde gebruikt worden, de farmaceutische producten, allemaal vergif zijn. Vergif wordt gedefinieerd als ‘elke substantie die schadelijk is voor je lichaam’, maar ze hebben mij zonet verteld dat een vergif, een stof schadelijk voor mijn lichaam, verandert in een medicijn, een stof die mijn leven gaat redden, door de intentie waarmee de substantie wordt toegediend. En de substantie zelf verandert niet. Een eenvoudig voorbeeld hiervan is heroïne, dat in de handen van een medische dokter verandert in morfine. Van deze substantie wordt gezegd dat een druggebruiker zichzelf ermee de dood in jaagt en dat de dokter je leven ermee redt. Laat dit duidelijk zijn: alle farmaceutische producten zijn giftig. Bepaald vergif wordt medicijn enkel en alleen door te geloven dat het je gezondheid gaat verbeteren, in plaats van je gezondheid te ondermijnen.

Vandaar dat de etikettering van deze medicijnen zo uitermate belangrijk geworden is. Etikettering van geneesmiddelen wordt ook weleens voorschriftetikettering genoemd. Het is een geschreven, gedrukt of grafische voorstelling op elke drug of op de verpakking, of als bijsluiter bij het geneesmiddel. Etiketten van geneesmiddelen streven ernaar om de inhoud van het geneesmiddel te identificeren en specifieke instructies of waarschuwingen over toediening, opslag en verwijdering te vermelden. Sinds 1800 heeft de wetgeving geijverd om het formaat van de etikettering te stipuleren op vraag van eerlijke concurrentie, de noodzaak voor de identificatie van giftige stoffen en de bekommernis voor de volksgezondheid. Zoals we inderdaad al vroeger zijn tegengekomen is het publiek waarschuwen voor de giftige inhoud van een verpakking een primaire bezorgdheid. In Engeland schreef de wet over vergif en farmacie van 1908 voor dat op de fles, de verpakking of het deksel moest vermeld staan de naam van het product als ook het woord ‘Vergif’. In 1941 eiste de wet over farmacie en medicijnen dan weer dat de aard en de hoeveelheid van alle actieve ingrediënten (niet alle ingrediënten!) op het etiket moest vermeld worden. In plaats dat het etiket een door de massa eenvoudig te begrijpen boodschap bevat (het woord ‘vergif’) wordt nu het etiket, op bevel van de wetgevende macht, opgevuld met namen van chemische substanties die niemand kent. Het lijkt er dan op of plotseling medicijnen niet langer vergif zijn, tenzij je weet welke effecten de chemicaliën, vermeld op het etiket, teweeg kunnen brengen. Het woord ‘vergif’ is nergens meer te bespeuren op het etiket van eender welk medicament. Het werd vervangen door een hoop zinloze informatie over de inhoud, terwijl de essentie uit het zicht verdwenen is.

De etiketten van geneesmiddelen spelen een belangrijke rol, niet enkel in de identificatie van de actieve ingrediënten of de hulpstoffen van de medicatie, maar in het verstrekken van patiënt begeleiding voor veiligheid en de juiste toediening van de medicatie. In februari 1999 werd populatiefarmacokinetiek (PPK) geïntroduceerd waarbij het belang onderstreept werd van individuele dosering in relatie tot ouderdom, geslacht, gelijktijdige andere medicatie, de staat van het ziekteproces, en zo meer. De toepassing van PPK ging wereldwijd, en kreeg in het bijzonder veel bijval voor die farmacologische producten waar de therapeutische index klein is, zoals bijvoorbeeld bij antikanker behandelingen of antibiotica, met andere woorden waar het geneesmiddel al snel vergif wordt. Een hoop informatie die geen enkele mening of betekenis heeft voor de meeste mensen, hetgeen hen dan voor de betekenis afhankelijk maakt van hun arts die voor het voorschrijven en beheren van geneesmiddelen gestudeerd heeft. In plaats van dat jij goed weet dat de medicijnen die je inneemt giftige stoffen zijn, ben je nu verplicht om te hopen dat jouw dokter weet wanneer het een medicament is en wanneer het vergif is. En dan blijkt dat zij dat helemaal niet weten en zelfs de inhoud van informatie die bij het product geleverd wordt hen niet bekend is. Ze zijn zich niet bewust van de giftige natuur van de producten die zij voorschrijven. Als je dit niet gelooft dan test het zelf eens uit. Ga jouw arts vragen wat op de bijsluiter vermeld staat en sta versteld!

De wet eist dat de naam van het product duidelijk zichtbaar moet zijn op de verpakking. Dat is een andere grote hulp om te weten wat er in de verpakking zit. Drugnomenclatuur is het systematisch benoemen van drugs, zeker als het gaat om farmaceutische drugs. Onder de meeste omstandigheden hebben drugs drie types van namen: de chemische naam, waarvan de meest belangrijke de IUPAC naam is; de generische of niet-merkgebonden naam, waarvan de meest belangrijke de internationale niet-merkgebonden namen zijn (INNs); en de handelsnaam, hetgeen de merknamen zijn. Ik hoop dat je nu weet wat er in de doos zit want de maatschappij mag gebruik maken van elk van deze benamingsystemen naar eigen goedkeuren. Volgens de regelgevende instantie zou je nu al de informatie bezitten die je nodig hebt om jouw medicatie op een veilige, niet giftige, manier tot je te nemen.

Deze korte uitstap in de allopatische geneeskundige geschiedenis toont je hoe de bezorgdheid over het gebruik van medicijnen, giftige stoffen, om ‘te genezen’ vervaagde van sterke duidelijke waarschuwingen achter een berg van onbruikbare informatie, waardoor het feit dat het innemen van medicijnen, giftige stoffen, een gevaarlijke praktijk is, verborgen werd. De uitleg die we van de experten, de regelgevende autoriteit, krijgen om dit gedrag te rechtvaardigen is dat de nieuwe medicijnen zoveel veiliger zijn dan dat ze vroeger waren. Geen reden tot paniek dus! Zij kunnen zo’n verklaring afleggen omdat jij noch ik in de mogelijkheid zijn om het tegendeel te bewijzen. Het erkennen dat medicijnen nevenwerkingen hebben, minimale zowel als maximale, bewijst niet dat, in algemene termen, ze altijd giftig of veilig zijn. En meer nog, hoe beoordeel je het giftige effect? Wat maakt de ene substantie meer giftig dan de andere? Neen, de moderne medicijnen zijn minder giftig omdat de experten ons vertellen dat dit zo is.

Misschien kunnen we het idee van vergif, medicijnen en toxiciteit nog wat verder uitdiepen om wat wijzer te worden over hoe dit nu echt in mekaar zit. We hebben het al over vergif en medicijnen gehad. Wat is toxiciteit? Wat bedoelt men daarmee? Het woord ‘vergif’ refereert naar elke substantie die je ziek maakt of schade toebrengt. Een toxine is een soort vergif. Een ‘toxine’ is een potente, complexe organische verbinding van biologische oorsprong. Dus een toxine is ook een giftige substantie. Het feit dat men zegt dat het een biologische oorsprong heeft, wat niet voor alle vergif het geval is, noch door de mens gefabriceerde of in de natuur voorkomende, maakt het niet minder giftig. Giftige stoffen worden gebruikt als pesticiden, herbiciden, insecticiden, knaagdierenbestrijdingsmiddelen alsook medicijnen. Het is interessant te noteren dat al deze producten de intentie hebben om te doden, behalve de laatste in de rij, want men vertelt ons dat medicijnen geen vergif zijn vanwege de intentie die achter het gebruik ervan ligt.

Ik hoop dat je nu het verschil ziet tussen toxinen en vergif. En ik zeg dit omdat ik ook gehoord heb dat mijn gezondheid ernstig bedreigd wordt door milieutoxinen. Naast de milieutoxinen die van biologische oorsprong zijn, komende van schadelijke organismen, vertelt men mij ook over chemische milieutoxinen. Verscheidene procedures, zoals industriële activiteit, landbouw of andere natuurlijke processen, kunnen milieutoxinen creëren die een significant gevaar betekenen voor de gezondheid. Milieutoxinen kunnen ook chemisch van oorsprong zijn. Voorbeelden hiervan zijn pesticiden, herbiciden, vluchtige organische stoffen (VOC’s) en zware metalen, met andere woorden door de mens gemaakte ‘toxinen’. Geen verschil dus met ‘vergif’, voor zover ik het kan beoordelen.

Welke effecten worden veroorzaakt door giftige substanties in levende organismen? Een volledig begrijpen hoe bijvoorbeeld een insecticide werkt, vereist kennis over hoe het een specifiek doel bereikt binnen het organisme. Het doel is gewoonlijk een belangrijk eiwit of enzym in het insect, maar soms ligt het ook veel breder. Alhoewel vele insecticiden meerdere biologische effecten veroorzaken wordt de toxiciteit ervan meestal toegeschreven aan één specifiek effect. Dit kan de normale activiteit van het zenuwstelsel zijn. Het kan het endocriene systeem aantasten door bijvoorbeeld de voortplanting te bemoeilijken of te verhinderen. Het kan bepaalde belangrijke chemische processen binnen de cellen verstoren. Deze zelfde routes worden door medicijnen gebruikt om in te grijpen in de natuurlijke processen van het lichaam. Knaagdierenbestrijdingsmiddelen (rattenvergif) zijn gewoonlijk anticoagulantia, stoffen die het stollingsproces van het bloed verstoren, waardoor het dier doodbloedt. Anticoagulantia worden ook als geneesmiddel gebruikt en staan algemeen bekend als ‘bloedverdunners’, en ja, je kan doodbloeden als gevolg van deze medicatie. Geneesmiddelen worden gebruikt om ofwel bepaalde natuurlijke processen te blokkeren (ontstekingsremmers, antaciden, beta-blokkers, sedatieven, enz.) ofwel te stimuleren (diuretica, prokinetica, digoxine, enz.), op eenzelfde manier als de verdelgingsmiddelen dat doen.

Het mag nu duidelijk zijn dat het gebruik van toxische substanties een min of meer giftig effect kan veroorzaken afhankelijk van, aan de ene kant, de hoeveelheid aan giftige stoffen die ingenomen wordt, en aan de andere kant, de kracht van het organisme dat eraan wordt blootgesteld. Dit verklaart waarom vergif gebruikt kan worden als geneesmiddel en waarom ‘de intentie’ achter het gebruik het verschil uitmaakt. Het geproduceerde effect kan lokaal zijn (netelroos, blaasjes, ontsteking) of systemisch (bloedingen, convulsies, overgeven, diarree, vertroebeling van de zintuigen, verlamming, ademhalingsproblemen of hartstilstand). En welke effecten zien we van geneesmiddelen? Van de eenvoudige aspirine tot het meest vernuftige voorschriftmedicatie hebben alle geneesmiddelen nevenwerkingen. Vele zijn miniem, enkele zijn ernstig, en sommige zijn gewoon eigenaardig. De meest voorkomende nevenwerkingen bij interne geneesmiddelen zien we in het digestieve systeem. Bijna alle geneesmiddelen veroorzaken misselijkheid of een verstoorde spijsverteringfunctie. Voor uitwendige geneesmiddelen zijn verschillende vormen van huidirritatie veel voorkomend. Geneesmiddelen werken dus weldegelijk zoals giftige stoffen, en veroorzaken dezelfde effecten.

De intentie even terzijde gelaten, want die is open voor interpretatie, stellen we wel vast dat medicijnen en giftige stoffen dezelfde route in het lichaam volgen en dezelfde effecten veroorzaken. Een therapeutisch effect is het gevolg van een medische behandeling waarvan het resultaat als wenselijk en voordelig beoordeeld wordt. En een giftig effect is een bijwerking van een geneesmiddel veroorzaakt door een overdreven effect van de therapeutische reactie. Wat een therapeutisch effect verandert in een giftig effect is het evenwicht tussen twee zaken: de concentratie van de gebruikte substantie en de innerlijke kracht van de persoon die de substantie inneemt, de status van z’n innerlijke zijn, de interne energie om te reageren op de vergiftiging.

Dit alles leidt tot een aantal nuttige conclusies:

Geneesmiddelen zijn giftige stoffen
Het gebruik en de concentratie ervan verschillen individueel
Geneesmiddelen (vergif) zijn nooit orgaan of functie specifiek
Therapeutische effecten en bijwerkingen zijn allemaal toxische effecten
Therapeutische effecten en bijwerkingen zijn individueel verschillend

Het grote gevaar van geneesmiddelen ligt niet in het feit dat het vergif is.

Het grote gevaar van geneesmiddelen is dat wij geloven dat het géén vergif is.

Het grote gevaar voor jouw gezondheid is een vals gevoel van veiligheid!

September 2024