Wat is Gezondheid?
Patrick Quanten
Om zo een eenvoudige vraag te beantwoorden kunnen we best naar de bron gaan. Laten we niet rond de pot draaien en duidelijkheid scheppen. Laat het voor altijd glashelder zijn, zodat er nooit ook maar enige twijfel over kan bestaan. Laten we het vragen aan de mensen die de touwtjes in handen hebben en wiens specialiteit het is.
Sinds lange tijd heeft de medische overheid gezondheid gedefinieerd als zijnde ‘de afwezigheid van ziekte’. Meer recent hebben ze zich gerealiseerd dat dit niet langer houdbaar is, niet omdat ze het niet langer geloven, maar wel omdat deze definitie niet langer de lading dekt. De preventie van ziekten is wat ze nu met man en macht promoten en wat een enorm belangrijke bron van inkomsten voor hen geworden is. Maar preventieve behandelingen zouden niet nodig zijn als men de oude definitie aanhoudt. Dan zouden ze eigenlijk gezonde mensen aan het behandelen zijn en hen daarvoor nog doen betalen ook. De Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) – eigenaardig genoeg moet gezondheid blijkbaar wereldwijd georganiseerd worden – geeft heden de volgende definitie: Gezondheid is een conditie van totaal fysiek, mentaal en sociaal welzijn en het is niet enkel de afwezigheid van ziekte of handicap. Is er iemand die bij zulke definitie zich met zekerheid gezond kan verklaren? Dan blijkt dat zelfs de WHO de term ‘welzijn’ niet definieert. Nochtans moet iemand ergens daar een idee over hebben want mensen worden toch ziek verklaart, hetgeen inhoudt dat ze zich niet langer in een toestand van welzijn bevinden. Dus blijft de vraag dezelfde: wie definieert ‘welzijn’? Jij zou dat misschien willen. Je wilt misschien je dokter consulteren omdat jij je niet gezond voelt, waardoor jij jezelf als onwel bestempelt. Jij hebt beslist dat je niet gezond bent. Dat kan zo zijn, maar daarom ben je nog niet ziek. De dokter moet je onderzoeken, wat testen laten doen, en andere zaken die hij nodig acht alvorens hij een verklaring kan afleggen over jouw al dan niet welzijn. De dokter beslist of je ziek bent of niet. Jij niet. Jij hebt niet de nodige kwalificaties om zo’n beslissing te nemen! Het medisch opgeleid personeel is het enige beroep dat het wettelijke recht heeft om iemand gezond of ziek te verklaren. Het wettelijke recht !!!
In een vrije maatschappij heeft het individu geen recht om voor zichzelf te beslissen of hij/zij gezond is of niet. En toch, wat heeft men traditioneel verstaan onder de term ‘gezond’? Zolang er mensen op deze aarde zijn geweest hebben ze altijd al een verschil vastgesteld tussen mensen die gezond zijn en mensen die dat niet zijn.
Als we de Ayurvedische teksten erbij nemen vinden we de volgende beschrijving, geen definitie, van gezondheid. Men definieert een gezond persoon als iemand wiens dosha’s (bio-psychische krachten) alle in evenwicht zijn. Het digestieve vuur (agni) is in balans (sama genoemd), samen met de lichamelijke weefsels (dhatus) en de afvalproducten (mala) die alle in evenwicht moeten zijn. De quotatie verklaart ook dat de geest (mana), de zintuigorganen (indrivas) en de ziel van de persoon (atma) zich in een rustige staat (prasanna) moeten bevinden. Wanneer een individu in al deze aspecten in evenwicht is dan wordt hij of zij aanzien als zijnde gezond naar Ayurvedische normen. Drie sleutelwoorden komen in deze beschrijving voor: evenwicht, balans en een rustige staat.
Het gezondheidsconcept in de Traditionele Chinese Geneeskunde omvat het holistische concept van eenheid tussen de mens en het universum, de harmonische eenheid van het samenzijn van vorm en ziel, de mensgerichte waarden en het evenwicht van qi-bloed-yin-yang in het menselijke lichaam. Hier komen we ook de harmonie tegen van het individu en de omgeving. Hier vinden we ook geen ‘standaard’ regelgeving die een gezonde status garandeert. Beide traditionele beschrijvingen van gezondheid verwijzen naar een evenwicht binnen elk individu. Geen van beide traditionele systemen voorziet ons van een litanie aan regels voor levensstijl, eetgewoonten of iets anders waar de gehele bevolking zich best aan kan houden, suggererend dat zulke regels altijd een evenwicht tot gevolg zullen hebben en gezondheid voor iedereen.
Om te weten of iets in evenwicht is of niet moeten we weten over welk evenwicht we het hebben. Gaat het over het evenwicht tussen een gemiddelde van de bevolking en een individu? Gaat het over het evenwicht tussen een artificieel in het leven geroepen standaard en een individu? Gaat het over het evenwicht tussen datgene wat men besloten heeft het juiste te zijn en het individu? Aangezien we allemaal unieke wezens zijn heeft ieder van ons een andere combinatie van dezelfde krachten, van dezelfde weefsels, van dezelfde geestesproducten. Het is cruciaal te beseffen dat we allemaal gemaakt zijn uit hetzelfde spul, maar dat we allemaal verschillend zijn. Er bestaat geen ‘groepsbalans’ die ons een waardemeter aanreikt om te evalueren wat ieder individu nodig heeft. Geen bloedtest of beeldvorming kan je vertellen wat dat individuele evenwicht moet zijn, zelfs niet wanneer je denkt te weten wat het ‘juiste’ niveau of de ‘juiste’ foto moet zijn. Het is niet meer dan een keuze die je gemaakt hebt, een keuze waarvan je eist dat ieder er zich bij neerlegt. ‘Het gemiddelde’ is niet het evenwichtspunt voor een individu. Gezondheid wordt omschreven als een evenwicht en elk evenwicht is een individueel gegeven dat, doorheen het leven, verandert ten gevolge van de veranderende omstandigheden. Dus, het evenwicht voor ieder individu is niet enkel een specifiek uniek gegeven, maar het verandert ook nog voortdurend gedurende het leven. Dit betekent niet alleen dat vergelijken met een gemiddelde of een voorop vastgestelde standaard voor ieder geen indicatie kan zijn van de gezondheid van een individu maar ook dat het onveranderd vasthouden aan zulke standaard doorheen het hele leven een foute inschatting is. Beide zijn nochtans richtlijnen waar de medische overheid zich strikt aan houdt.
Gezondheid is een individueel gegeven en kan in feite enkel door het individu zelf geëvalueerd worden. Het is het individu die de signalen ontvangt dat er ergens iets niet ‘juist’ is, uit het normale doen verschoven werd, niet helemaal normaal is. Het is het individu die door persoonlijke observatie van de veranderende signalen zijn kennis over de krachten achter de signalen kan vergroten. Door waar te nemen hoe de dingen veranderen, hoe en wanneer de signalen van lichaam en geest veranderen, kan het individu bepalen welke interacties verantwoordelijk zijn voor het verschuiven van het evenwicht in zijn of haar leven. Het is het individu die door zorgvuldige interpretatie van de signalen kan weten wat het juist is dat het onevenwicht heeft gecreëerd. Die informatie verschaft hem de nodige ideeën om de situatie zodanig te beïnvloeden dat het evenwicht hersteld kan worden. Het is daarom enkel het individu die het onevenwicht kan herstellen en die in feite een genezing kan bewerkstelligen. Niettegenstaande het feit dat de dokter de wettelijke autoriteit is om te bepalen of jij ziek bent of niet, ben jij, en jij alleen, de natuurlijke autoriteit over je eigen evenwicht. En dit gaat hand in hand met de kracht en de nodige keuzes om het probleem uit de weg te ruimen.
Het overhandigen van die kracht aan een buiten-jezelf-autoriteit, zoals de medische overheid, stelt ons bloot aan allerlei ‘wantoestanden’. Wanneer die autoriteit beslist om hun eigen standaard om ziekte te evalueren te verlagen dan worden er plots veel meer mensen gediagnosticeerd als zijnde ziek, niet langer gezond. Door de standaard waarmee een normale bloeddruk wordt bepaald te verlagen hebben we plots veel meer hartpatiënten. Door het verlagen van het niveau voor een normaal bloedsuikergehalte hebben we plots veel meer diabetici. Door ervoor te kiezen om lichte en tijdelijke veranderingen in de vorm van de cellen als kanker te benoemen hebben we plots veel meer kankerpatiënten. Een andere dan jezelf autoriteit die de macht bezit om te bepalen wie er ziek is en wie niet, terwijl ze terzelfdertijd de autoriteit zijn die een industrie draaiende houdt, geeft die industrie juist carte blanche om zoveel zieke mensen te creëren als ze zelf wilt. Dit is een ander voorbeeld van wat er zoal fout kan gaan wanneer er geen scheiding van machten bestaat, wanneer diagnostiek en remedie in dezelfde handen liggen.
Maar dan kan je eenvoudigweg aanhalen dat de oplossing is om deze machten te splitsen. Creëer aan de ene kant diagnosecentra en daarnaast therapeuten die de behandelingen voor hun rekening nemen. Jammer genoeg gaat dat niet werken. Hoe weet ik dat zo zeker? Omdat zo’n systeem al in uitvoering is. Wie gebruikt dat dan? De medische wereld! In de eerstelijnsgezondheidszorg (huisartspraktijken) worden kinesisten, acupuncturisten, osteopaten, massage therapeuten, diëtisten en vele anderen in de officiële gezondheidszorg ingeschakeld. Zij werken samen met de artsen in dezelfde praktijk. Hoe werken ze? Wel, de arts maakt de diagnose – herinner je dat dat de enige is die dit kan! – en geeft dan instructies aan de therapeut welke behandeling er nodig is, hoe te behandelen en voor hoe lang. De macht blijft dus duidelijk in de handen van de diagnostieker en de anderen zijn onwetende handlangers in dit schijnbaar coöperatief gebeuren – ik noem het met opzet geen holistisch gebeuren. Het is simpelweg een uitbreiding van een systeem waarop onze moderne geneeskunde gebouwd werd. De specialist levert een accurate diagnose af en vertelt de huisarts hoe en wanneer te behandelen.
Neen, ik heb een ander voorstel voor je met betrekking tot de gezondheidszorg van de toekomst. De enige diagnostieker moet het individu zijn die zelf bepaalt wat er fout gaat met hem of haar. Natuurlijk moet men voor een correcte diagnose – weten wat er feitelijk scheelt – veel observeren, veel informatie vergaren over je eigen systeem, je eigen leven. Maar eens wanneer je weet waar het onevenwicht in je leven zit en waarom het ontstaan is dan kan jij zelf bepalen wat je nodig hebt. En wanneer dat individu het nodig acht kan hij/zij een specifieke therapeut, hetzij een dokter of osteopaat of massage therapeut of gelijk wie, precies vertellen wat dat hij/zij wilt dat de therapeut doet. De therapeut wordt dan een soort klusjesman die contractueel aangeworven wordt om een specifieke job uit te voeren. De persoon aan het hoofd van zulke operatie is het individu zelf die de therapeut aanwerft en deze zal geëvalueerd worden op het resultaat dat hij aflevert, op hoe goed de job uitgevoerd wordt.
Maar er is nog een ander aspect aan ziekte dat wat toelichting vraagt. In traditionele filosofieën en gezondheidssystemen bestaat er duidelijkheid over de bijdrage die elke kracht levert met betrekking tot onevenwichten. Zonder enige twijfel zien ze allemaal de geest als heerser over het lichaam. Ze zien allemaal het non-materiële als superieur, als meer invloed hebbend, over het materiële. De geest bestuurt het lichaam en is verantwoordelijk voor de gezondheid van het lichaam, voor het evenwicht in het lichaam. Het wordt vermeld dat een onevenwichtige geest, een verstoorde geest, fysieke ziektepatronen veroorzaakt en dat elk fysiek signaal of dysfunctie het resultaat is van een storing in de geest. Deze oude tradities focussen op een evenwichtige geest en hun strafste therapieën zijn geestesoefeningen voor het individu. Merendeels worden de fysieke handelingen en praktijken gebruikt om te helpen met het focussen van de geest zodat het individu gemakkelijker in staat zal zijn om de veranderingen die nodig zijn in zijn/haar leven uit te voeren. Dingen anders gaan doen is een heel belangrijk hulpmiddel op weg naar gezondheid.
Ons modern, gesofisticeerd, medische model maakt niet enkel een fundamentele fout in het forceren om elk individu in een artificieel gekozen gezondheidsnorm te steken – groep boven individu – maar het kiest er ook voor om te focussen op het lichaam, op de materiële uitwisselingen, in plaats van op de geest. Zelfs wanneer ze toegeven dat een specifieke ziekte veroorzaakt wordt door de mentale ingesteldheid van het individu dan is de voornaamste benadering van dit probleem nog steeds een chemisch, een fysiek, iets. Dus, als de gezondheid van de persoon een evenwicht is dat het individu zelf beheert voor zichzelf en als het echte instrument waardoor dit evenwicht bereikt kan worden de geest van dat individu is, wat heeft dan een gezondheidssysteem, dat ernaar streeft om elk individu aan dezelfde arbitraal gekozen standaard te laten voldoen en dat het feit negeert dat het lichaam enkel een uitdrukking is van het evenwicht dat de persoon in z’n geest houdt, nog voor waarde?
Laten we ons even ontdoen van het vooropgestelde idee van wie wel of niet kennis heeft over gezondheid. De medische wereld houdt zich intensief bezig met ziekte, analyseert ze, versnippert ze, verdeelt ze in miljoenen stukjes, uitzonderingen en speciale gevallen. Traditionele menselijke kennis vertelt ons dat ziekte, elke ziekte, heel eenvoudig een gebrek aan evenwicht is en dat de basisfysiologie achter deze processen altijd dezelfde is. Deze kennis is inclusief de aanvaarding dat de kracht van de geest ver boven deze van het lichaam uit stijgt. De leider en de uitvoerder. Als er iets mis loopt in de uitvoering dan moet je bij de leider zijn om te reclameren, bij de baas. Als je een onevenwicht vaststelt, als je ziek begint te worden, besef dan dat het veroorzaakt wordt door druk ergens in je mentale zijn, het soort druk dat jouw systeem op dat moment moeilijk vindt om mee om te gaan. Neem jouw leven eens goed onder de loep. Observeer je tekens, zowel de mentale als de fysieke. Ontdek de druk die je uit je natuurlijk evenwicht duwt. Nu heb je een echte diagnose!
Wil je een behandeling? Verminder de druk. Het leven is eenvoudig! In essentie zal het erop neer komen om ofwel een weg te vinden om niet langer gebukt te gaan onder de omstandigheden ofwel om een weg te vinden om jouw omgeving die verantwoordelijk is voor dat soort druk om te ruilen voor eentje waar die druk niet aanwezig is. Welke arts moet je hiervoor dan consulteren? Juist ja, de dokter die “Ik” heet.
Als je bezorgd bent voor je gezondheid dan heb je nood aan jezelf te trainen, door observatie, in de kunst van het luisteren naar je eigen geest en lichaam. Doe de deur op slot voor alle informatie die van buiten binnen komt en zit in alle stilte en in vrede met jezelf. Eens je op die manier contact gemaakt hebt dan begin je te oefenen met de eerste regel van goede communicatie: je legt je geest het zwijgen op en je luistert. Laat niet toe dat je geest kwettert. Laat niet toe dat je geest oordeelt.
Luister enkel nog naar je innerlijke stem.
En wanneer je geluisterd hebt dan blijf je stil zitten en je luistert nog wat meer.
Telkens wanneer je luistert leer je weer wat meer over wie je bent en wat je nodig hebt om je leven weer in evenwicht te brengen, om gezond te zijn.
Dan heb je geen zelf-benoemde expert nodig om je leven in zijn handen te leggen. Je brengt je handen eenvoudig samen en bedankt het leven waar je mee gezegend bent.
November 2020