De Vier Nobele Waarheden

door Dr Patrick Quanten

Na zijn verlichting gaf de Boeddha zijn rede over de Vier Nobele Waarheden aan vijf van zijn voormalige makkers toen ze zich weer ontmoetten in het Deer Park van Varanasi. Hij zei: "Er is lijden. Er is de oorsprong van lijden. Er is het ophouden van lijden. Er is de weg uit het lijden." Hij bood iets aan om in overweging te nemen in plaats van iets waar mensen alleen maar in moeten geloven.

De Eerste Nobele Waarheid

Lijden is de gemeenschappelijke band die we allen delen. Iedereen, overal, lijdt. Mensen leden in het verleden, in het oude India; ze lijden in het moderne België; en in de toekomst zullen mensen ook lijden. Als we praten over ons menselijke lijden dan komt onze medelevende aanleg naar boven. Maar als we praten over onze meningen, over wat ik denk en wat jij denkt over politiek en godsdienst, dan kan daar oorlog van komen.

De Eerste Nobele Waarheid is geen droevige metafysische uitspraak die zegt dat alles lijden is. Merk op dat er een verschil is tussen een metafysische doctrine, waarin je een uitspraak doet over De Absolute en Nobele Waarheid, hetgeen een overweging is. Een Nobele Waarheid is een waarheid om in overweging te nemen. Je kan zien dat de Eerste Nobele Waarheid geen absolute uitspraak is omwille van de Vierde Nobele Waarheid, hetgeen de weg van niet-lijden is. Je kan geen absoluut lijden hebben en toch nog een weg eruit hebben, of wel?

Het is belangrijk om de woordkeuze van de Eerste Nobele Waarheid in overweging te nemen. 'Er is lijden', in plaats van 'Ik lijd'. We hebben de neiging om ons lijden te interpreteren als 'Ik lijd echt. Ik lijd veel." Dit is de manier waarop onze denkende geest geconditioneerd is. 'Ik lijd' brengt altijd het gevoel met zich mee van 'Ik ben iemand die veel lijd. Dit lijden is van mij.' Maar merk op dat het geen persoonlijk lijden meer is als we dit zien als 'Er is lijden'. Dit soort van denken ontstaat uit onwetendheid waardoor alles ingewikkelder wordt en resulteert in persoonlijkheidsproblemen.

Om lijden los te laten, moeten we het in ons bewustzijn toelaten. Maar de Boeddhistische meditatie komt niet vanuit een positie van 'Ik lijd' maar eerder, 'Lijden is aanwezig', omdat we niet proberen om ons met het probleem te identificeren maar gewoon te erkennen dat er een probleem is. We zijn geneigd om dingen vast te houden en ons ermee te identificeren in plaats van ze te observeren, er getuige van te zijn en ze te begrijpen zoals ze zijn.

Houd je dus niet vast aan deze dingen als zijnde persoonlijke fouten, maar blijf deze omstandigheden beschouwen als vergankelijk, onbevredigend en niet-zelf. Blijf ze in overweging nemen en ze zien zoals ze zijn. Anders is het een tendens om het leven te zien vanuit een gevoel dat dit mijn problemen zijn, en dat men heel eerlijk en openhartig dit kan toegeven. Dan lijkt ons leven dat te bevestigen omdat we blijven handelen vanuit deze verkeerde veronderstelling. Maar precies dat standpunt zelf is vergankelijk, onbevredigend en niet-zelf.

Zodra er enig ongemak of irritatie is, dan is elk niet-ontwaakt mens geneigd om zich ervan te ontdoen of het te onderdrukken. We kunnen zien waarom de moderne maatschappij zo vastzit in het najagen van genot en vertier in alles dat nieuw, opwindend of romantisch is. We zijn geneigd om de schoonheden en het genot van de jeugdigheid te benadrukken terwijl de lelijke kant van het leven - ouderdom, ziekte, dood, verveling, wanhoop en depressie - opzij worden geduwd. Het is perfect normaal om dit te doen. We verbinden ons met dat principe van genot/pijn, van aantrekken en afstoten.

Je zou lijden moeten begrijpen: echt naar jouw lijden kijken, eronder staan en het aanvaarden. Probeer het te begrijpen wanneer je fysieke pijn voelt of wanhoop en smart of haat en afkeer - welke vorm het ook aanneemt, welke kwaliteit het ook heeft, of het extreem of zacht is. Deze lering betekent niet dat om verlicht te worden jij je volkomen en volledig ellendig moet voelen. Alles moet niet van jou afgenomen worden, je hoeft niet gemarteld te worden; het betekent dat je in staat moet zijn om naar lijden te kijken en het te begrijpen, zelfs als het maar een licht gevoel van onvrede is.

Het is gemakkelijk om een zondebok te vinden voor onze problemen. Dit is echt belachelijk! Maar toch is dat hoe sommige mensen echt naar de wereld kijken, ze denken dat ze verward zijn en zich ellendig voelen omdat ze niet eerlijk werden behandeld. Maar met deze formule van de Eerste Nobele Waarheid, zelfs wanneer we een vrij ellendig leven hebben gehad, kijken we niet naar dat lijden dat van buitenaf komt, maar naar datgene dat wij zelf in onze eigen geest er rond creëren. Dit is een ontwaken in een persoon, een ontwaken naar de Waarheid van lijden. De nadruk ligt op de weg uit het lijden via wijsheid, bevrijding van waanideeën, en niet op het bereiken van een gelukzalige toestand of eenheid met het Ultieme.

Als iemand vervelend tegen jou doet of opzettelijk en kwaadwillig jou probeert te laten lijden, dan heb je deze Eerste Nobele Waarheid nog altijd niet begrepen. Lijden begrijpen is duidelijk zien dat het onze reactie op wat ons wordt aangedaan is waardoor het lijden ontstaat. Er zijn vele momenten in het leven waarop we ons beledigd of boos voelen. We kunnen ons al verveeld of geïrriteerd voelen alleen door de manier waarop iemand loopt of kijkt. Die persoon heeft jou niet echt pijn gedaan of jou iets aangedaan, maar toch lijd je. We werken met de kleine ontevredenheden in het alledaagse van het leven. We kijken naar de manier waarop ons pijn kan worden aangedaan en waardoor we beledigd of verveeld en geïrriteerd raken door onze buren, door de personen waar we mee samenleven, door de Eerste Minister, door de manier waarop dingen zijn of door onszelf. We weten dat dit lijden begrepen zou moeten worden.

Door geestrijkheid zijn we bereid om het geheel van het leven te verdragen; met de opwinding en de verveling, de hoop en de wanhoop, het genot en de pijn, de fascinatie en de eentonigheid, het begin en het einde, de geboorte en de dood. We zijn bereid om het geheel te aanvaarden in de geest in plaats van ons alleen te wentelen in het aangename en het onaangename te onderdrukken. Het proces van inzicht is het gaan naar lijden, het kijken naar lijden, lijden toelaten, lijden herkennen in al zijn vormen. Dan ben je niet langer alleen maar aan het streven naar de gebruikelijke manier van bevrediging of onderdrukking. En hierdoor kan je lijden beter verdragen; je kan er geduldiger mee omgaan.

Dit zijn dus de drie aspecten van de Eerste Nobele Waarheid. Dit is de formule die we moeten gebruiken en toepassen als we onze levens in overweging nemen. Telkens wanneer je lijden voelt, herken het dan eerst: "Er is lijden". Daarna: "Het moet begrepen worden", en uiteindelijk: "Het is begrepen".

De Tweede Nobele Waarheid

De Tweede Nobele Waarheid verklaart dat er een oorsprong is voor lijden en dat de oorsprong voor lijden zich hechten aan drie soorten van verlangen: het verlangen om genot te voelen, het verlangen om iets te worden en het verlangen om zich van iets te ontdoen.

Het eerste verlangen is genot willen voelen via het lichaam of de andere zintuigen en altijd dingen te zoeken die de zintuigen opwinden of genot verschaffen. Wanneer je eet, als je honger hebt en het voedsel lekker smaakt, dan kan jij je er bewust van zijn dat je nog een hapje wil nemen. Merk dat gevoel op wanneer je iets lekkers proeft; en merk op hoe je hier meer van wil.

We peinzen ook over het gevoel om iets te willen worden. Maar er is onwetendheid, hierdoor kunnen we, wanneer we niet naar iets lekkers zoeken om te eten of naar mooie muziek om te beluisteren, opgeslorpt worden in een rijk vol ambitie en talenten - het verlangen om te worden. We komen vast te zitten in het streven om gelukkig te worden, in de zoektocht om rijk te worden; of we proberen misschien om ons leven belangrijk te laten aanvoelen door ernaar te streven om de wereld rechtvaardig te maken. Merk dit gevoel om iets anders te willen worden dan je nu bent op.

Als we gedesillusioneerd worden in onze poging om iets te worden, dan is er het verlangen om ons van dingen te ontdoen. 'Ik wil mij ontdoen van mijn lijden; ik wil mij ontdoen van mijn woede; ik wil mij ontdoen van jaloersheid, angst en bezorgdheid.' Dat is precies wat we in onszelf overpeinzen, het zelf dat zich van dingen wil ontdoen. We zouden echter gewoon in overweging moeten nemen dat 'Het is zoals het is.' We zouden ons niet mogen verzetten tegen het verlangen, en we zouden het verlangen ook niet mogen aanmoedigen.

Het loslaten van het verlangen mag geen nieuw verlangen worden. Je hebt het inzicht dat je het verlangen zou moeten loslaten, maar dit inzicht is geen verlangen om ook maar iets los te laten. Het gaat niet over zich op eender welke manier te identificeren met een verlangen; het gaat over het herkennen van het verlangen. Het gaat niet over zichzelf haten voor het hebben van deze gedachten en verlangens, maar eigenlijk over te zien dat deze in de geest worden geconditioneerd. Ze zijn vergankelijk. Verlangen is niet wat we zijn maar het is een manier waarop we neigen te reageren vanuit onwetendheid wanneer we deze Vier Nobele Waarheden niet hebben begrepen.

Gewoonlijk stellen we lijden gelijk met voelen, maar voelen is niet lijden. Lijden is zich vastklampen aan het verlangen. Verlangen veroorzaakt lijden niet; de oorzaak van lijden is zich vastklampen aan het verlangen. Je moet het verlangen echt onderzoeken en het leren kennen zoals het is. Je moet weten wat natuurlijk en noodzakelijk is om te overleven en wat niet. Eens er deze duidelijkheid is en je het op de juiste manier kan zien, dan is er geen lijden. Je kan nog steeds honger voelen. Je kan nog steeds voedsel nodig hebben zonder dat dit een verlangen wordt. Voedsel is een natuurlijke behoefte van het lichaam. Het lichaam is niet het zelf; het heeft voedsel nodig anders zal het zwak worden en sterven. Dat is de aard van het lichaam; daar is niets mis mee.

Als je de oorzaak van lijden echt ziet, dan besef je dat het probleem het zich vastklampen aan het verlangen is, niet het verlangen zelf. Zich vastklampen betekent erdoor worden misleid, denken dat dit echt 'mij' en 'mijn' is. Deze verlangens zijn mij en er is iets mis met mij omdat ik deze heb. Luister er dus zeer aandachtig naar, zeg niet dat het goed of slecht is, maar herken het voor wat het is.

Als we verlangens beschouwen en ernaar luisteren, dan klampen we er ons eigenlijk niet meer aan vast; we laten enkel toe dat ze zijn zoals ze zijn. Dan komen we tot het besef dat de oorsprong van lijden, verlangen, opzij geschoven kan worden en kan worden los gelaten. Dit betekent dat je ze laat zoals ze zijn. Het betekent niet dat je ze gaat afwerpen of weggooien. Het is meer alsof je ze neerzet en ze gewoon laat zijn.

De manier om dit te doen is door altijd te werken met de deining van het dagelijkse leven. Als jij je depressief en negatief voelt, dan is precies het moment dat je weigert om je in dat gevoel onder te dompelen een verlichte ervaring. Als je dat kan zien, dan moet je niet wegzinken in de zee van depressie en wanhoop en je er in wentelen. Je kan echt stoppen door te leren om geen tweede gedachte aan de dingen te wijden. Je moet dit ondervinden door te oefenen, zodat je voor jezelf zal weten hoe je de oorsprong van lijden kan loslaten. Je moet de ervaring van loslaten overpeinzen en deze echt onderzoeken en uitpluizen totdat het inzicht komt. Blijf er aandacht aan besteden totdat dat inzicht komt. Dit betekent niet dat je verlangen voor altijd loslaat, maar op dat ene ogenblik heb je het echt losgelaten en je hebt dit volledig bewust gedaan. Dan is er een inzicht. Dit is wat we kennis door inzicht noemen.

Het heeft niets te maken met analyseren en er eindeloos een nog groter probleem van maken, maar over het beoefenen van die toestand om dingen met rust te laten, ze los te laten. In het begin laat je los, maar dan pak je het weer op omdat de gewoonte van zich vast te klampen zo sterk is. Maar je hebt nu tenminste het idee. Hoe meer je begint te zien hoe je dit kan doen, hoe meer je in staat zal zijn om te blijven in deze toestand van onthecht zijn.
Het is belangrijk om te weten wanneer je verlangen moet loslaten; wanneer je niet langer oordeelt of probeert om je ervan te ontdoen; wanneer je herkent dat het alleen maar is zoals het is. Als je echt rustig en vredig bent, dan zal je merken dat er geen gehechtheid is aan niets. Je bent niet bezig om te proberen iets te krijgen of om te proberen je van iets te ontdoen. Welzijn is gewoon dingen erkennen zoals ze zijn zonder de behoefte te voelen om ze te beoordelen.

Ons lijden ontstaat uit de gehechtheid die we hebben ten opzichte van idealen, en de ingewikkelde structuren die we creëren over hoe de dingen zijn. We zijn nooit wat we zouden moeten zijn volgens onze hoogste idealen. Het leven, anderen, het land waar we wonen, de wereld waar we in leven - de dingen lijken nooit te zijn zoals ze zouden moeten zijn. Luister naar al het 'moeten' en 'niet mogen' en naar de verlangens. Het is alsof je met jouw buurman praat, klagend over alles en iedereen. Neem echt de tijd om te luisteren naar de klagende geest; breng dit naar het bewustzijn.

Hoe meer we het vastklampen beschouwen en onderzoeken, hoe meer inzichten verschijnen: "Het verlangen moet losgelaten worden". Daarna, door het toepassen en het begrijpen van wat loslaten echt is, krijgen we het derde inzicht in de Tweede Nobele Waarheid, dat zegt: "Het verlangen is losgelaten". We weten nu echt wat loslaten is.

De Derde Nobele Waarheid

De hele bedoeling van de Boeddhistische leer is om de denkende geest te ontwikkelen om misleidingen te kunnen loslaten. We denken na over hoe we lijden zien, hoe we de aard van verlangen zien, hoe we herkennen dat die gehechtheid aan verlangen lijden is. Dan hebben we het inzicht om toe te laten dat verlangen weggaat en het besef van niet-lijden, het ophouden van lijden. Deze inzichten kunnen enkel komen via overweging; ze kunnen niet komen via geloven. Je kan jezelf geen inzicht doen geloven of laten beseffen als een daad van wilskracht. Door deze waarheden echt te beschouwen en te overwegen komen de inzichten tot jou. Ze komen alleen doordat de geest open en ontvankelijk is voor de lering. Blind geloof wordt zeker niet aanbevolen of verwacht van niemand. De geest moet daarentegen bereid zijn om ontvankelijk, overwegend en beschouwend te zijn.

Deze mentale toestand is zeer belangrijk - het is de weg die ons wegvoert uit het lijden. Het is niet de geest die standpunten en vooroordelen heeft vastgelegd en denkt het allemaal te weten of die gewoon maar aanneemt dat wat andere mensen zeggen de waarheid is. Het is de geest die open staat voor deze Vier Nobele Waarheden en iets, dat we in onze geest kunnen zien, in overweging kan nemen.

Mensen verwezenlijken zelden niet-lijden omdat er een speciale soort van bereidheid voor nodig is om dit te overwegen en te onderzoeken en om voorbij de massa en het voor de hand liggende te geraken. Er is een bereidheid nodig om echt naar jouw eigen reacties te kijken, om de gehechtheden te kunnen zien en deze te beschouwen; "Hoe voelt gehechtheid aan?"

'Alles wat onderworpen is aan ontstaan is onderworpen aan ophouden te bestaan.' Pas dit toe op het leven in het algemeen, op jouw eigen ervaring. Dan zal je het begrijpen. Merk alleen maar op: begin ... einde. Beschouw hoe dingen zijn. Dit zintuiglijke rijk heeft alles te maken met ontstaan en ophouden te bestaan, begin en einde, er kan in dit leven een perfect begrijpen zijn.

In plaats van alleen maar een methode te ontwikkelen om de geest tot rust te brengen, hetgeen zeker deel uitmaakt van de toepassing, zie hoe goede meditatie een engagement is om met wijsheid te onderzoeken. Er is een moedige inspanning voor nodig om diep in de dingen te kijken, niet jezelf te analyseren en oordelen te vormen over waarom jij lijdt op een persoonlijk vlak, maar vol te houden om het pad echt te blijven volgen tot je een diepgaand begrip hebt. Zo een perfect begrijpen is gebaseerd op het patroon van ontstaan en ophouden te bestaan. Als je diepgaand begrijpt en weet dat alles dat onderworpen is aan ontstaan ook onderworpen is aan ophouden te bestaan, dan zal je de ultieme realiteit, de onsterfelijke, blijvende waarheden beseffen.

Zintuiglijk genot is sterfelijk genot. Dus als we ons hechten aan de sterfelijke zintuigen, dan hechten we ons aan de dood. Als we dit niet beschouwd of begrepen hebben, dan hechten we ons gewoon blind aan sterfelijkheid, hopende dat we het nog enige tijd kunnen afwenden. In het beste geval kunnen we er misschien in slagen om te worden wat we willen, maar ook dat is sterfelijk.

Dood van de geest is wanhoop; depressie is een soort van doodservaring van de geest. Mentale toestanden en mentale omstandigheden sterven; we noemen het wanhoop, verveling, depressie en vertwijfeling. We zijn verblind, gevangen in dit wordingsproces op het zintuiglijke vlak. Maar door verlangen te kennen, zonder de mooiheid of afzichtelijkheid van het zintuiglijke vlak te beoordelen, kunnen we verlangen zien zoals het is. Er is weten. Door deze verlangens dan opzij te schuiven in plaats van ons eraan vast te klampen, ervaren we dat lijden ophoudt te bestaan.

Alvorens je dingen kan loslaten, moet je ze toelaten in jouw volledige bewustzijn. In meditatie is het onze doelstelling om met vaardigheid het onderbewustzijn te laten opstijgen naar het bewustzijn. Al de wanhoop, angsten, smart, onderdrukking en woede wordt toegelaten om bewust te worden. Mensen hebben de neiging om vast te houden aan zeer geestrijke idealen. We kunnen heel ontgoocheld raken over onszelf omdat we soms het gevoel hebben dat we niet zo goed zijn als we zouden moeten zijn of dat we niet boos zouden moeten zijn – al het 'moeten' en 'niet mogen'. Dan creëren we verlangen om ons te ontdoen van de slechte dingen en dit verlangen heeft een rechtschapen kwaliteit. Het lijkt juist te zijn om ons te ontdoen van slechte gedachten, woede en jaloersheid, omdat een goed persoon 'zo niet zou mogen zijn'. En zo creëren we schuld.

Als we dit in overweging nemen, dan brengen we het verlangen naar het bewustzijn om dit ideaal te worden en het verlangen om ons te ontdoen van deze slechte dingen. En door dit te doen, kunnen we loslaten, zodat we in plaats van die perfecte persoon te worden, je het verlangen loslaat. Wat er overblijft is de zuivere geest. Er is geen noodzaak om de perfecte persoon te worden omdat het in de zuivere geest is waar perfecte mensen ontstaan en ophouden te ontstaan.

Ophouden te bestaan is gemakkelijk te begrijpen op een intellectueel niveau, maar om het te realiseren kan toch vrij moeilijk zijn omdat dit te maken heeft met opzij te schuiven wat we denken dat we niet kunnen verdragen. Om dit proces van ophouden te bestaan te laten werken, moeten we bereid zijn om te lijden. Dit is waarom ik het belang van geduld benadruk. We moeten onze geest openstellen voor lijden omdat in het lijden dat ophoudt te bestaan omvat ligt in het omarmen van lijden. Als we ontdekken dat we lijden, fysiek of mentaal, dan gaan we naar het lijden dat actueel aanwezig is. We openen ons er volledig voor, we verwelkomen het, we concentreren er ons op, we laten toe dat het is zoals het is. Dat betekent dat we geduld moeten hebben en het onaangename van een bepaalde toestand moeten verdragen. We moeten verveling, wanhoop, twijfel en angst verdragen om te kunnen begrijpen dat deze zullen ophouden te bestaan in plaats van er van weg te lopen.

Zolang we niet toelaten dat dingen ophouden te bestaan, creëren we alleen maar nieuw karma dat onze gewoontes bekrachtigt. Als iets ontstaat, dan klampen we er ons aan vast en breiden het uit en dit maakt alles ingewikkelder. Dan zullen deze dingen herhaald en herhaald worden doorheen ons leven. We kunnen er niet omheen om onze verlangens en angsten te volgen en kunnen niet verwachten om vrede te realiseren. We beschouwen angst en verlangen zodat deze ons niet meer misleiden. We moeten weten wat ons misleid alvorens we het kunnen loslaten. Verlangen en angst moeten bekend worden als vergankelijk, onbevredigend en niet-zelf.

Het is hier heel belangrijk om een onderscheid te maken tussen ophouden te bestaan en verwerpen van het verlangen dat in de geest komt om je van iets te ontdoen. Ophouden te bestaan is het natuurlijk einde van een toestand die ontstaan is. Dit is dus geen verlangen! Het is niet iets dat we creëren in onze geest, maar het is het einde van datgene dat begon, de dood van datgene dat geboren is. Daarom is ophouden te bestaan niet van het zelf; het ontstaat niet vanuit een gevoel van 'ik moet me van dingen ontdoen' maar vanuit het toelaten om datgene dat is ontstaan te laten ophouden te bestaan. Om dit te doen moet men hunkering achter zich laten. Laat het los. Het betekent niet afwijzen of wegwerpen maar achter zich laten betekent het loslaten.

Als het dan opgehouden heeft te bestaan, dan ervaar je dat het opgehouden heeft te bestaan, je ervaart leegte, onthechting. Als je iets losgelaten hebt en toegelaten hebt dat het ophoudt te bestaan, dan is datgene wat er dan overblijft vrede.

Als we het niet toelaten dat het ophoudt te bestaan, dan zijn we geneigd om te handelen vanuit veronderstellingen die we maken over onszelf zonder zelfs te weten wat we aan het doen zijn. Soms is het pas nadat we zijn beginnen te mediteren dat we ons realiseren hoe in ons leven zoveel angst en gebrek aan vertrouwen ontstaan zijn tijdens onze ervaringen als kind. De rationele geest weet dat het belachelijk is om na te denken over tragedies uit onze kindertijd. Maar als deze blijven verschijnen in het bewustzijn als je op middelbare leeftijd bent, dan proberen ze jou misschien iets te vertellen over veronderstellingen die gevormd werden toen je nog een kind was. Als je in de meditatie voelt dat er herinneringen of obsessieve angsten naar boven komen, raak hierdoor dan niet gefrustreerd of van streek maar zie dit als iets dat aanvaard moet worden in het bewustzijn zodat je het kan loslaten. Je kan jouw dagelijkse leven zo inrichten dat je nooit naar deze dingen moet kijken, dan zijn de voorwaarden waardoor ze naar boven gebracht worden tot een minimum beperkt. Je wijdt jezelf aan een heleboel belangrijke dingen en houdt jezelf bezig; dan worden deze onrusten en onbenoemde angsten nooit bewust. Maar wanneer je loslaat, dan houdt het verlangen of de obsessie op te bestaan. Het eindigt! En dan heb je het inzicht dat het verlangen ophoudt te bestaan.

Denk hier niet aan als iets dat ver van jou afstaat of boven jouw mogelijkheden gaat. We kunnen aandacht besteden aan de manier hoe het is, hier en nu, op dit moment en op deze plaats. Dat is geestrijkheid, alert zijn en aandacht geven aan de manier zoals het is. Door geestrijkheid onderzoeken we het gevoel van zelf, dit gevoel van mij en mijn.

Als er arrogantie, verwaandheid of zelfkleinering is, onderzoek het, luister inwendig. Wees je bewust van en besteed aandacht aan de ruimte vooraleer je het denkt. Denk het dan en merk de ruimte op die erop volgt. Blijf jouw aandacht richten op die leegte aan het einde en zie hoe lang je er jouw aandacht op kan houden. Zie of je een soort van belgeluid kan horen in de geest, het geluid van de stilte, het primordiale geluid. Als je jouw aandacht daarop richt, dan kan je het volgende beschouwen: "Is er enig gevoel in zelf?" Je ziet dat wanneer je echt leeg bent - als er alleen maar duidelijkheid, alertheid en aandacht is – er geen zelf is. Er geen gevoel van mij en mijn is.
In leegte zijn dingen gewoon zoals ze zijn. Als we op deze manier bewust zijn, dan betekent dit niet dat we onverschillig zijn voor succes of falen en dat we ons van niets iets aantrekken. We kunnen onszelf toepassen. We weten wat we kunnen doen; we weten wat er dient te gebeuren en we kunnen het op de juiste manier doen. We doen dingen omdat dat het juiste is om te doen op dit ogenblik en op deze plaats in plaats van uit een gevoel van persoonlijke ambitie of angst om te falen.

Het pad naar lijden laten ophouden te bestaan is het pad van perfectie. Perfectie kan een heel afschrikkend woord zijn omdat we ons heel onperfect voelen. Als persoonlijkheden vragen we ons af hoe we zelfs maar zouden durven om de mogelijkheid om perfect te zijn te overwegen. Menselijke perfectie is iets waar niemand ooit over praat. Het lijkt helemaal niet mogelijk te zijn om aan perfectie te denken met betrekking tot het mens zijn. Er is echter geen noodzaak om alles over alles te weten, het is alleen maar nodig om de basiswet van het leven volledig te begrijpen. Mensen kunnen ontstaan en ophouden te bestaan in de leegte, maar er is geen persoon aanwezig. Er is alleen duidelijkheid, vredigheid en zuiverheid.

De Vierde Nobele Waarheid

Dit zijn de elementen van het Achtvoudige Pad, onderverdeeld in drie secties:

1. Wijsheid

Juist Begrip
Juist Streven

2. Moraliteit

Juist Taalgebruik
Juist Handelen
Juist Levensonderhoud

3. Concentratie

Juiste Inspanning
Juiste Geestrijkheid
Juiste Concentratie

Het feit dat we ze in volgorde opsommen betekent niet dat ze zich op een lineaire manier afspelen, opeenvolgend. Ze ontstaan samen.

JUIST BEGRIP
Het eerste element van het Achtvoudige Pad is Juist Begrip, hetgeen ontstaat door inzichten in de eerste drie Nobele Waarheden. Als je deze inzichten hebt, dan is er perfect begrip. Inzicht is eigenlijk kennis met een buikgevoel; het komt niet enkel voort uit ideeën. Kennis van inzicht komt niet voort uit de hersenen, het is diepgaand.

Met Juist Begrip heb je de illusie van een zelf dat verbonden is aan sterfelijke voorwaarden opgegeven. Er is nog steeds het lichaam, er zijn nog steeds gevoelens en gedachten, maar deze zijn gewoon wat ze zijn. Er is niet langer het geloof dat jij jouw lichaam bent of jouw gevoelens of jouw gedachten.

Wanneer we overwegen, dan beschouwen we onze eigen mensheid zoals deze is. We nemen dit niet meer op een persoonlijk vlak of we verwijten niemand meer iets omdat de dingen niet precies zijn zoals we zouden willen dat ze zijn. Het is zoals het is en wij zijn zoals we zijn. Je kan je misschien afvragen waarom we niet allemaal hetzelfde kunnen zijn, met dezelfde woede, dezelfde hebzucht en dezelfde onwetendheid, zonder al de variaties en combinaties. Alhoewel je de menselijke ervaring kan terugbrengen tot basis dingen, heeft ieder van ons zijn eigen karma om mee om te gaan, zijn eigen obsessies en neigingen, die altijd anders van kwaliteit zijn dan die van iemand anders.

We zijn bewuste, intelligente wezens met een sterk geheugen. Wat we moeten doen is uitzoeken hoe we onze capaciteiten kunnen gebruiken als hulpmiddelen voor het realiseren in plaats van persoonlijke aanwinsten of persoonlijke problemen. Mensen die hun onderscheidende intelligentie ontwikkelen eindigen vaak met deze tegen zichzelf te keren. Ze worden heel zelfkritisch en beginnen zichzelf zelfs te haten. Dit is omdat onze onderscheidende vermogens geneigd zijn zich te richten op wat verkeerd is aan alles. Daar gaat onderscheiding over; zien hoe dit anders is dan dat. Als je dat met jezelf doet, waar eindig je dan? Alleen maar een hele lijst met tekortkomingen en fouten waardoor je absoluut hopeloos lijkt te zijn.

Wanneer we Juist Begrip ontwikkelen, dan gebruiken we onze intelligentie om dingen te overwegen en te beschouwen. We gebruiken ook onze geestrijkheid, we staan open voor de manier waarop het is. Als we het op deze manier overwegen, dan gebruiken we geestrijkheid en wijsheid samen. We gebruiken nu dus ons onderscheidingsvermogen met wijsheid in plaats van met onwetendheid.

JUIST STREVEN
Soms wordt dit vertaald als 'Juiste Gedachte', op de juiste manier denken. Maar het heeft toch een meer dynamische kwaliteit, zoals 'intentie', 'houding', of 'streven'.

Het is belangrijk om te zien dat streven niet verlangen is. Streven kan lijken op een soort verlangen omdat we in het Nederlands het woord 'verlangen' voor alles van die aard gebruiken, zowel voor streven als voor willen. Het heeft niets te maken met willen om iets te worden. Het is niet het verlangen om een verlicht persoon te worden.
Streven is een gevoel, intentie, houding of beweging in ons. Onze geest rijst, hij zakt niet weg; het is geen wanhoop. Als er Juist Begrip is, dan streven we naar waarheid, schoonheid en goedheid.

Als we tevreden zouden zijn, dan zouden we ons niet zoveel vragen stellen over dingen. Maar we erkennen dat er iets meer is dan alleen maar de grond onder onze voeten. Er bevindt zich iets boven ons dat we niet helemaal kunnen begrijpen. We hebben de vaardigheid om ons vragen te stellen en overwegingen te maken over het leven, om de betekenis ervan te beschouwen. Als je de betekenis van jouw leven wil kennen, dan kan je niet tevreden zijn met materiële rijkdom, comfort en veiligheid alleen.

Dus streven we ernaar om de waarheid te kennen. Je zou kunnen denken dat dit een soort van verwaand verlangen of streven is. Waarom hebben we het als het niet mogelijk is? Overweeg het concept van de ultieme realiteit. Een absolute of ultieme waarheid is een zeer verfijnd concept; het idee van God, het onsterfelijke of het blijvende is eigenlijk een zeer verfijnde gedachte. We streven ernaar om deze ultieme realiteit te kennen. De dierlijke kant van ons streeft niet; het weet niets over dit soort streven. Maar ieder van ons heeft een intuïtieve intelligentie die dit wil weten; het is altijd bij ons maar we zijn geneigd om dit niet op te merken. We begrijpen het niet. We zijn geneigd om dit naast ons neer te leggen of het te wantrouwen, vooral moderne materialisten.

Wanneer je onschuldig bent, dan is jouw geest heel intuïtief. De geest van een kind is meer intuïtief in contact met mysterieuze krachten dan de meeste volwassen geesten. Tijdens het opgroeien worden we geconditioneerd om op vastgestelde manieren te denken en om vaste ideeën te hebben over wat echt is en wat niet, wat goed en verkeerd is, en we beginnen de wereld te interpreteren via deze vaste waarnemingen.

Meditatie is een manier om de geest te deconditioneren, hetgeen ons helpt om al de harde standpunten en vaste ideeën die we hebben los te laten. Normaal wordt datgene dat echt is aan de kant geschoven, terwijl datgene dat niet echt is onze aandacht krijgt. Dit is wat onwetendheid is.

De beschouwing van ons menselijk streven verbindt ons met iets hogers dan alleen maar het dierenrijk of de planeet aarde. Als we ons vragen stellen en nadenken over dit universum waar we in leven, dan zien we dat het heel ruim, mysterieus en onbegrijpelijk is voor ons. Maar als we meer gaan vertrouwen op onze intuïtieve geest, dan kunnen we ontvankelijk zijn voor dingen die we misschien vergeten zijn of waar we ons vroeger nooit voor opengesteld hebben. We zijn zelfs bereid om elkaar te doden omwille van vaste geconditioneerde standpunten waar we ons aan vastklampen, waarin we geloven en die we nooit in vraag stellen. Zonder Juist Streven en Juist Begrip zien we nooit de ware aard van deze standpunten.

JUIST TAALGEBRUIK, JUIST HANDELEN, JUIST LEVENSONDERHOUD
Dit betekent verantwoordelijkheid nemen voor ons taalgebruik en voorzichtig zijn over wat we met onze lichamen doen.

Als je dingen doet of zegt die onvriendelijk of wreed zijn dan is er altijd een onmiddellijk resultaat. In het verleden kon je misschien wegkomen met liegen door jezelf af te leiden, door verder te gaan met iets anders zodat je er niet meer aan moest denken. Je kon alles over dingen voor een tijdje vergeten totdat deze uiteindelijk terug in jouw bewustzijn komen, maar als we het morele aspect van het Achtvoudige Pad beoefenen, lijken de dingen onmiddellijk terug te komen. Als jij je bewust bent, dan is het effect van zelfs de kleinste leugen of roddel onmiddellijk omdat je volledig open, kwetsbaar en gevoelig bent. Dan ben je dus voorzichtig met wat je doet. Je beseft dat het belangrijk is om verantwoordelijk te zijn voor wat je doet en zegt.

De impuls om iemand te helpen is een natuurlijk universeel fenomeen. Als je dit doet met een lege geest, niet vanuit eender welk persoonlijk verlangen naar voordeel maar alleen maar uit medeleven en omdat dit het juiste is om te doen, dan is het eenvoudig en natuurlijk. Maar als je het doet uit een verlangen om winst te maken en andere mensen te imponeren of omdat de persoon rijk is en jij een beloning voor jouw daad verwacht, dan leg je een persoonlijke verbinding ermee en dit versterkt het gevoel van zelf. Als we goede werken doen uit geestrijkheid en wijsheid in plaats van uit onwetendheid, dan maken deze deel uit van het universum zonder persoonlijk karma.

Juist Levensonderhoud is iets dat wordt ontwikkeld als je jouw intenties kent waarmee je iets doet. Je kan proberen te vermijden om vrijwillig andere levende schepsels te kwetsen of om de kost verdienen op een schadelijke, onvriendelijke manier. Je kan ook proberen om een levensonderhoud te vermijden waardoor je veroorzaakt dat andere mensen verslaafd raken aan drugs of drank of waardoor je het ecologisch evenwicht van de planeet in gevaar brengt. We beginnen te voelen dat we willen leven op een manier die zegenend is voor de planeet of, op zijn minst, niet schadelijk is.

JUISTE INSPANNING, JUISTE GEESTRIJKHEID, JUISTE CONCENTRATIE
Wanneer we aan de ziel denken, dan wijzen we naar het centrum van de borst, het hart. We hebben Wijsheid (het hoofd), Moraliteit (het lichaam) en Concentratie (het hart). Deze drie zijn geïntegreerd, werken samen voor het realiseren en ondersteunen van elkaar zoals een statief. Het ene domineert niet over het andere en niets wordt uitgebuit of verworpen.

Sereniteit is waar de emoties in evenwicht zijn, elkaar ondersteunen. Ze gaan niet op en neer. Er is een gevoel van gelukzaligheid, van sereniteit; er is een perfecte harmonie tussen het intellect, de instincten en de emoties. Ze ondersteunen elkaar, helpen elkaar. Ze zijn niet langer in conflict of voeren ons niet naar extremen en, omwille hiervan, beginnen we een enorme vredigheid in onze geest te ervaren. Er is een gevoel van gemak en vrijheid van angst, hetgeen voortkomt uit het Achtvoudige Pad, een gevoel van gelijkmoedigheid en emotioneel evenwicht. We voelen ons op ons gemak in plaats van dat gevoel van onrust, die spanning en emotioneel conflict. Er is duidelijkheid, er is vredigheid, stilte, weten.

Aspecten van Meditatie

Deze nadenkendheid van geest of emotioneel evenwicht wordt ontwikkeld als resultaat van het toepassen van concentratie en geestrijke meditatie. Concentreer jouw geest op één voorwerp, bijvoorbeeld het gevoel van de ademhaling. Blijf dit naar het bewustzijn brengen en blijf het ondersteunen zodat het wel degelijk een continuïteit blijft hebben als middelpunt. Op deze manier bereik je datgene wat er plaatsvindt in jouw eigen lichaam en wordt je niet afgeleid door de zintuigen. Als je geen toevluchtsoord binnenin hebt, dan ga je voortdurend naar buiten, wordt je opgeslorpt door boeken, voedsel en allerhande afleidingen. Maar deze eindeloze beweging van de geest is zeer vermoeiend. Dus in plaats daarvan wordt de oefening er een van het observeren van de ademhaling, hetgeen betekent dat jij je moet afzonderen of de verleiding niet mag volgen om iets buiten jezelf te zoeken. Je moet jouw aandacht naar de ademhaling van jouw eigen lichaam brengen en de geest richten op dat gevoel. Als je door iets wordt opgeslorpt, dan zal je dat gedurende een tijdje worden. Als jij je echt goed concentreert, dan wordt je deze rustige toestand. Je bent tot rust gekomen.

Maar die rust, als je ze gaat onderzoeken, dan is het geen bevredigende rust. Er ontbreekt iets aan omdat het afhankelijk is van een techniek, van gehechtheid en zich vastklampen, van iets dat nog steeds begint en eindigt. Wat je wordt, kan je enkel tijdelijk worden omdat worden een veranderend iets is. Het is geen permanente toestand. Dus wat je ook wordt, je zal ook ontworden. Het is geen ultieme realiteit. Ongeacht hoe diep je in concentratie gaat, het zal altijd een onbevredigende situatie zijn.

Als je dan vipassana meditatie gaat toepassen gedurende het volgende uur door alleen maar geestrijk te zijn en alles los te laten en de onzekerheid te aanvaarden, de stilte en voorwaarden die ophouden te bestaan, dan is het resultaat dat jij je vredig zal voelen in plaats van rustig. En deze vredigheid is een perfecte vredigheid. Het is volledig. Het is niet de rust van de imperfecte of onbevredigende toestand. De realisatie van ophouden te bestaan, terwijl je dat ontwikkelt en dat meer en meer begrijpt, brengt jou ware vredigheid, onthechting, Nirvana.

Rede en Emotie

Als je houdt van de rationele gedachte en gehecht bent aan ideeën en waarnemingen, dan ben je geneigd om emoties te verachten. Je houdt er niet van om iets te voelen omdat je in een soort van roes kan terechtkomen door de zuiverheid van intelligentie en het genot van rationeel denken. De geest geniet van deze manier, het is logisch en controleerbaar, een manier die zinvol is. Het is zo zuiver en mooi en precies zoals wiskunde, maar de emoties zijn overal, of niet soms? Zij zijn niet precies; zij zijn niet mooi en zij kunnen gemakkelijk aan de controle ontsnappen.

Als je zeer gehecht bent aan de rationele gedachte, dan ben je geneigd om jouw emoties opzij te schuiven met logica, maar emoties beantwoorden niet aan logica. Zij reageren vaak op logica, maar ze beantwoorden er niet aan. Een emotie is een zeer gevoelig iets en het werkt op een manier die we soms niet begrijpen. Als we nooit echt bestudeerd hebben of geprobeerd hebben om te begrijpen wat het is om het leven te voelen, en ons echt opengesteld hebben en toegelaten hebben om gevoelig te zijn, dan zijn emotionele dingen zeer afschrikwekkend en beschamend voor ons. We weten niet waar ze allemaal mee te maken hebben omdat we die kant van onszelf hebben verworpen.

De Westerse maatschappij laat niet toe dat jij je emotioneel ontwikkelt, dat je volwassen wordt. Ze begrijpt deze behoefte helemaal niet, dus voorziet ze geen overgangsrituelen voor de mens. De maatschappij voorziet niet in dat soort van inleiding naar een volwassen wereld; er wordt van je verwacht dat jij jouw hele leven onvolwassen blijft. Er wordt verwacht dat jij je volwassen gedraagt maar er wordt niet verwacht dat je volwassen bent. Daarom zijn ook heel weinig mensen dat. Emoties worden niet echt begrepen of opgelost. Hun neigingen vanuit de kindertijd worden eerder onderdrukt dan ontwikkeld naar volwassenheid toe.

Wat meditatie doet is een kans bieden om volwassen te worden op het emotionele vlak. Perfecte emotionele volwassenheid bevat Juiste Inspanning, Juiste Geestrijkheid en Juiste Concentratie. Het is aanwezig wanneer we gevangen zitten in fluctuaties en lotgevallen, waarbij we evenwicht en duidelijkheid hebben en in staat zijn om ontvankelijk en gevoelig te zijn.

Dingen zoals Ze zijn

Met Juiste Inspanning kan er een toffe soort van aanvaarding van een situatie zijn in plaats van de paniek die voortkomt uit het denken dat het aan mij is om iedereen op het rechte pad te brengen, alles goed te maken en iedereen zijn problemen op te lossen. We doen ons best, maar we beseffen ook dat het niet aan ons is om alles te doen en alles goed te maken.

Soms zijn situaties in ons leven gewoon zoals ze zijn. Er is niets dat iemand kan doen dus laten we het zoals het is; zelfs wanneer ze slechter worden laten we toe dat ze slechter worden. Maar het is geen fatalistisch of negatief iets dat we doen; het is een soort van geduld, bereid zijn om iets te verdragen, toelaten dat het verandert op een natuurlijke manier in plaats van egoïstisch te proberen om alles op te kroppen en het allemaal op te ruimen vanuit een gevoel van afkeer en misnoegdheid voor de rommel.

Als daarna mensen ons uitdagen, dan worden we niet altijd beledigd, gekwetst of verward door de dingen die er gebeuren, of ontredderd en vernietigd door de dingen die mensen zeggen of doen. Door middel van overweging kan je zien dat de wereld zo is; het is een gevoelige plaats. Het gaat jou niet altijd troosten en je gelukkiger laten voelen, veiliger en positiever. Het leven zit vol met dingen die u kunnen beledigen, pijn doen, verwonden of ontredderen. Dit is het leven. Het is zo.

Als je het op deze manier beschouwt, dan betekent dit niet dat je probeert om niet te voelen. Als iemand tegen jou praat met een onvriendelijke toon in zijn stem, dan betekent dat niet dat je dat niet voelt. We proberen niet om ongevoelig te worden. Maar we proberen om er niet de verkeerde interpretatie aan te geven, het niet op een persoonlijk vlak op te nemen.

Evenwichtige emoties hebben betekent dat mensen dingen kunnen zeggen die beledigend zijn en dat jij dat kan verdragen. Je hebt het evenwicht en de emotionele kracht om niet beledigd, gewond of ontredderd te raken door wat er in jouw leven gebeurt.

Harmonie

Wanneer er Juiste Inspanning, Juiste Geestrijkheid en Juiste Concentratie is, dan is men vrij van angst.
Er is vrijheid van angst omdat er niets is om bang voor te zijn. Men heeft de moed om naar dingen te kijken en ze niet verkeerd op te vatten. Men heeft de wijsheid om na te denken en het leven in overweging te nemen. Men heeft de veiligheid en het morele vertrouwen, de kracht van zijn moreel engagement en de vastberadenheid om goed te doen en zich te onthouden om kwaad aan te richten door middel van het lichaam en het taalgebruik. Op deze manier wordt alles samengehouden als een pad voor ontwikkeling. Het is een perfect pad omdat alles helpt en ondersteunt; het lichaam, de emotionele aard (de gevoeligheid van het gevoel), en de intelligentie. Ze zijn allemaal perfect in harmonie en ondersteunen elkaar.

Zonder die harmonie kan onze instinctieve aard overal naar toe gaan. Als we geen moreel engagement hebben, dan kunnen onze instincten de controle overnemen. Bijvoorbeeld, als we alleen maar het seksuele verlangen volgen zonder enige referentie naar de moraal, dan komen we vast te zitten in allerlei dingen die veroorzaken dat we een afkeer voor onszelf krijgen. Er is overspel, promiscuïteit en ziekte, en al de verstoring en verwarring van het niet intomen van onze instinctieve aard door middel van morele beperkingen.

We kunnen onze intelligentie gebruiken om te bedriegen en te liegen. Maar als we een morele basis hebben, dan worden we geleid door wijsheid, hetgeen leidt naar emotioneel evenwicht en emotionele kracht. Maar toch gebruiken we wijsheid niet om gevoeligheid te onderdrukken. We domineren onze emoties niet door te denken en door het onderdrukken van onze emotionele aard.

Maar in het beoefenen van geestrijkheid via vipassana meditatie, dan is de geest volledig ontvankelijk en open zodat ze deze de volheid en een alles omvattende kwaliteit bezit. En omdat hij open is, is onze geest ook beschouwend. Als jij je op één punt concentreert, dan is jouw geest niet langer beschouwend; dan wordt hij opgeslorpt door de kwaliteit van dat voorwerp. De beschouwende mogelijkheid van de geest komt door geestrijkheid, totale geestelijkheid. Je bent niet aan het uitfilteren of selecteren. Je noteert enkel dat alles wat ontstaat ophoudt te bestaan. Je denkt na dat als je gehecht bent aan iets dat ontstaat, het verdwijnt. Je hebt de ervaring dat zelfs wanneer het aangenaam is als het ontstaat, het verandert en ophoudt te bestaan. Dan vermindert zijn aantrekkelijkheid en moeten we iets anders vinden dat ons kan opslorpen.

Het ding over mens zijn is dat we in contact met de aarde moeten staan. We moeten de beperkingen van deze menselijke vorm en planetair leven aanvaarden. En door alleen maar dat te doen loopt de weg uit het lijden niet door ons terug te trekken uit onze menselijke ervaring door te gaan leven in een verfijnde bewustheidstoestand, maar door het omarmen van het geheel van alle mensen en godachtige rijken via geestrijkheid. Op deze manier wees de Boeddha op een volledige realisatie in plaats van een tijdelijke ontvluchting via verfijning en schoonheid. Dit is wat de Boeddha bedoelt als hij de weg naar Nirvana wijst.

Gebaseerd op de Leringen van Eerwaarde Ajahn Sumedho