Geest en Wijsheid
door Dr Patrick Quanten MD
Het leven wordt hoe langer hoe meer onder druk gezet door invloeden van buitenaf die onze zintuigen aanvallen. We worden gebombardeerd met meer en meer extreme beelden, geluiden, geuren, smaken en weefselstructuren die het systeem verwarren. Dit zijn uitdrukkingen van de problemen waarmee we geconfronteerd worden en als we niet weten hoe we ze kunnen oplossen, zullen we altijd onderworpen blijven aan lijden en ongemak. Datgene dat deze problemen oplost is wijsheid en om wijsheid te verkrijgen moeten we de geest ontwikkelen en oefenen, omdat dit is waar de mentale indrukken met betrekking tot de invloeden van buitenaf zich voordoen.
De geest, zoals regenwater, is zuiver in zijn natuurlijke toestand. Maar als we een groene kleurstof zouden toevoegen aan zuiver regenwater, dan zou dit groen worden. Met gele kleurstof zou dit geel worden. De geest reageert gelijkaardig. Als een behaaglijke mentale indruk in de geest 'valt', dan is de geest behaaglijk. Als de mentale indruk onbehaaglijk is, dan is de geest onbehaaglijk. De geest raakt 'verkleurd', precies zoals het gekleurde regenwater. De natuurlijke toestand van de geest, zoals met het regenwater, is zuiver en rein en onverward. Hij wordt verward alleen maar omdat hij mentale indrukken opvolgt; hij raakt verloren in zijn stemmingen.
Als er in het bos geen wind is dan blijft een blad stil. Als er wind waait dan fladdert en wappert het. De geest is vergelijkbaar met dat blad. Als hij in contact komt met een mentale indruk, dan "fladdert en wappert' hij ook in reactie op de aard van de mentale indruk. Als jij je gelukkig voelt, dan bezwijkt hij voor dit geluk. Als jij lijden voelt, dan bezwijkt hij aan dit lijden. Het is voortdurende verwarring! Uiteindelijk worden mensen neurotisch, omdat ze niet weten hoe ze voor hun eigen geest moeten zorgen. Ze volgen gewoon hun stemmingen. Als er niet voor de geest gezorgd wordt, als er geen oefening of rijping van het karakter door middel van een juist begrip is, dan kan het erg problematisch worden. Dus moeten we leren.
Ons wezen is samengesteld uit twee delen: een is het lichaam, het andere is de geest. Wat het lichaam genoemd wordt is datgene dat gezien kan worden met onze fysieke ogen. De geest, anderzijds, heeft geen fysiek aspect. Deze twee dingen, lichaam en geest, bevinden zich in een voortdurende toestand van onrust.
Wat is de geest? De geest is eigenlijk helemaal geen 'ding'. Conventioneel gezien is het datgene wat ziet en voelt. Datgene wat al de mentale indrukken voelt, ontvangt en ervaart wordt 'geest' genoemd. Geluiden komen binnen via het oor en je weet wat er gezegd wordt. Datgene wat dit ervaart wordt 'geest' genoemd. Deze geest heeft geen zelf of substantie. Het heeft geen vorm. Het ervaart alleen maar mentale activiteiten. Dat is alles. Als we de geest leren om een juiste kijk te hebben, dan zal deze geest geen problemen kennen. Dan zal hij rustig zijn.
De geest is geest. Mentale objecten zijn mentale objecten. Mentale objecten zijn niet de geest; de geest is niet de mentale objecten. Om onze geest en de mentale objecten in onze geest duidelijk te kunnen begrijpen, zeggen we dat de geest datgene is dat de mentale objecten ontvangt die erin opduiken. Als deze twee dingen, geest en zijn objecten, met elkaar in aanraking komen, dan ontstaan gevoelens. Sommige zijn goed, sommige slecht, andere tof, nog andere warm, alle soorten. Zonder wijsheid om te leren omgaan met deze gevoelens, zal de geest echter verontrust blijven.
Mentale objecten duiken op in de geest. Zij worden geboren uit verlangen; het verlangen naar waardevolle bezittingen, het verlangen om rijk te zijn en eigenlijk gewoon uit een rusteloos zoeken naar dingen in het algemeen. Dit soort hebzucht is helemaal niet zo diep of sterk; het is niet voldoende om ons te laten flauw vallen of de controle te verliezen. Maar wanneer een seksueel verlangen opduikt, dan worden we uit evenwicht gebracht en verliezen we de controle. Verlangen wordt bevredigd door de zintuigen. Beelden. Er bestaat eigenlijk geen enkel beeld dat hetzelfde is als dat van een vrouw. Is dat niet zo? Hoe zit het met geluiden? Er bestaat geen enkel geluid dat meer grip op jou krijgt dan een vrouw. Het doorboort jouw hart! Geur is hetzelfde: De geur van een vrouw is de meest aanlokkelijke van allemaal. Er bestaat geen enkele geur die helemaal hetzelfde is. Smaak. Zelfs de smaak van het meest smakelijke voedsel kan niet vergeleken worden met de smaak van een vrouw. Aanraking is hetzelfde: als je een vrouw streelt dan ben je met stomheid geslagen, verdoofd en draai je helemaal rond! De geslachten van man en vrouw: vrouwen veroorzaken problemen voor mannen; mannen veroorzaken problemen voor vrouwen.
De valstrik van beelden, geluiden, geuren, smaken, aanraking en geestesobjecten is dezelfde. Ze vangen ons en binden ons vast. Als jij je hecht aan jouw zintuigen, dan kan je dit vergelijken met een vis die aan een haak gevangen is. Eigenlijk ben je meer gevangen zoals een kikker, aangezien een kikker de hele haak inslikt en in zijn buik gevangen wordt. Iedereen die zich vasthoudt aan zijn zintuigen wordt gevangen en lijdt nadien aan ziekte en pijn. Maar om in staat te zijn om ons te kunnen losmaken, moeten we de manier hoe het leven echt is begrijpen.
Het hele lichaam is samengesteld uit vier elementen: aarde, water, wind en vuur. De harde en vaste delen van het lichaam vormen het aarde-element; de vloeibare en stromende delen, het waterelement. Winden die op en neer gaan in het lichaam vormen het luchtelement, en de hitte in het lichaam, het vuurelement. Samen genomen vormen zij wat wij 'een menselijk wezen' noemen. Maar als het lichaam uiteen gehaald wordt tot zijn samenstellende delen, blijven enkel deze vier elementen over. We gaan ervan uit dat er een persoon of een wezen aanwezig is, maar in de realiteit is er niets van die aard.
Of we het nu afzonderlijk bekijken als aarde, water, lucht en vuur, of samengesteld bekijken, is het allemaal niet duurzaam, is het allemaal onderworpen aan lijden. Het is allemaal onstabiel, onzeker en in een toestand van voortdurende verandering, niet stabiel zelfs niet voor een kort ogenblik. Het lichaam is onstabiel, verandert en wijzigt voortdurend. De geest verandert ook voortdurend. Het is geen zelf of substantie. Het is niet echt 'wij', ook niet echt 'zij', alhoewel hij dit soms wel denkt. Misschien denkt hij er wel aan om zichzelf te doden. Misschien denkt hij wel aan geluk of aan lijden. Hij is onstabiel. Als we geen wijsheid hebben en we deze geest van ons geloven, dan zal hij ons voortdurend beliegen. En we zullen ons afwisselend gelukkig voelen en lijden.
De geest is geen zekerheid. Het lichaam is geen zekerheid. Samen zijn ze voorbijgaand. Samen zijn ze een bron van lijden. Samen zijn ze verstoken van Zelf. Ze zijn niets meer dan elementen: aarde, water, lucht en vuur. Wanneer de geest dit ziet dan zal het zich ontdoen van de gehechtheid aan 'Ik ben mooi', 'Ik ben goed', 'Ik ben slecht', 'Ik heb pijn', alle 'Ik' heb, 'Ik' dit en 'Ik' dat. Je zal een eenheid ervaren wanneer je ervan bewust geworden bent dat de hele mensheid eigenlijk allemaal hetzelfde is, alleen maar vier elementen.
Wanneer je voorbijgaand serieus overweegt en bekijkt, het lijden en het niet-zelf, dan kan je gewoon niet langer vasthouden aan het zelf, een wezen, een ik of hij of zij. De geest die dit observeert zal ontgoocheling en bezadigdheid tonen. Het zal de dingen als onbestendig, onbevredigend en niet-zelf zien. De geest stopt er dan mee. Afgunst, haat en begoocheling zullen verminderen en beetje bij beetje wegebben totdat er uiteindelijk alleen maar geest is, de zuivere geest.
Meditatie is de weg om de geest zo te ontwikkelen dat het de basis kan vormen waarop wijsheid kan groeien. Hier is de ademhaling het fysieke fundament. Hier maken we van de ademhaling ons mentaal object.
Wanneer een goede mogelijkheid zich voordoet dan ga gemakkelijk zitten, ofwel op de grond met de benen gekruist (het rechter bovenop het linker), ofwel op een stoel met beide voeten plat op de grond. Leg je rechterhand bovenop je linker. Hou je rug recht en gestrekt. Laat al je onrust even achterwege.
Ga nu je aandacht op je ademhaling vestigen. Adem dan langzaam in en uit. In het ontwikkelen van je bewustzijn mag je de ademhaling niet intentioneel langer of korter maken. Maak ze ook niet sterker of zwakker. Laat ze gewoon op een natuurlijke wijze vloeien. Wees op je gemak. Denk aan niets. Het enige dat je moet doen is je aandacht op je ademhaling, in en uit, houden. Er staat je niets anders te doen! Hou je bewustzijn bij de in- en uitademing zoals ze gebeuren. Ben je bewust van het begin, het midden gedeelte en het einde van elke ademhaling. Bij het inademen is het begin van de adem aan de tip van de neus, het midden gedeelte aan het hart en het einde in de buik. Bij uitademen is het net andersom: het begin van de adem is in de buik, het midden bij het hart en het einde aan de tip van je neus. Ontwikkel het bewustzijn van de ademhaling. Ga mee met de adem als het je lichaam binnen treedt en weer verlaat.
Het gefixeerd blijven op deze drie punten zal alle zorgen verminderen. Je moet aan niets anders denken. Hou je aandacht bij je ademhaling. Misschien zullen andere gedachten je geest binnendringen. Dit gaat dan over andere dingen en het zal je van slag brengen. Laat dat niet van belang zijn. Ga gewoon opnieuw de ademhaling opnemen als het onderwerp van je aandacht. De geest kan verstrikt geraken in het beoordelen en het gedetailleerd bekijken van je gemoedstoestand, maar doe gewoon verder met de oefening, al de tijd je bewust zijn van het begin, het midden en het einde van elke ademhaling.
Uiteindelijk zal de geest zich de hele tijd bewust zijn van de ademhaling en de drie punten. Wanneer je deze oefening al geruime tijd doet dan gaat de geest, maar ook het lichaam, gewoon worden aan dat werk. Vermoeidheid zal verdwijnen. Het lichaam zal lichter aanvoelen en de ademhaling wordt geraffineerder, verfijnder. We oefenen op deze manier totdat de geest vredig en kalm is, totdat er eenheid is. Dit wil zeggen dat de geest volledig opgenomen is in de ademhaling, dat het niet meer gescheiden geraakt van de ademhaling. De geest zal dan niet langer verward zijn maar totaal op zijn gemak. Hij zal het begin, het midden en het einde van de ademhaling kennen en er volledig bij blijven.
Dat is het begin, de basis van onze meditatie praktijk. Dit heet mentale training en zou moeten geoefend worden in de vier posities; niet alleen zittend, maar ook staande, wandelend en liggend. We zouden eigenlijk op elk moment de staat van onze geest moeten kennen en om dit te kunnen moeten we dus altijd heel bewust en geestelijk open zijn. Is de geest gelukkig of lijdt die pijn? Is de geest verward? Is de geest vredig? Je geest intiem kennen laat hem toe om tot volledige rust te komen en wanneer deze rust er is dan kan wijsheid naar boven komen.
Dit is de eerste stap van de ladder naar complete bewustwording en wijsheid, naar het kennen van de natuurweg. Weten hoe het leven is, zal de verwarring uit je geest verdrijven. Je zal weten waarop je je moet focussen en wat je moet loslaten. Eindelijk zal je een vrij persoon worden, vrij van alle beperkingen van je mentale objecten en gevoelens. Vrij zoals je eigenlijk bedoeld waart te zijn.