Nirvana
door Dr Patrick Quanten MD
Oh, hoeveel verlangen we er allemaal naar! We hebben allemaal dat diepere gevoel van een ultieme hemel waar alles goed zal zijn, waar niets ons eeuwigdurend geluk zal verstoren. En zelfs als we niet godsdienstig zijn, of liever tegen onszelf zeggen dat we niet geloven, dan blijft er nog altijd dat hoopvolle gevoel dat misschien op een dag alles allemaal goed zal zijn. Er werden al zovele inspanningen geleverd om het Nirvana te beschrijven, om mensen een beeld te geven van hoe het zou kunnen zijn; maar alles faalt om ons te overtuigen en te inspireren, tenzij je een "echte" gelovige bent.
Ik hou het liever bij het woord Nirvana, in plaats van hemel of een van die andere moderne woorden, omdat ik geloof dat de woordkeuze, in zijn originele vorm, de toegevoegde waarde heeft om ons een beetje meer te willen vertellen over wat er achter het principe schuil gaat. Nirvãna is een sanskriet woord (oude Indische taal), afgeleid van het Pãli woord Nibbãna, en het is samengesteld uit "ni" en "vãna". Ni is een negatief deel. Vãna betekent hevig verlangen. Dit verlangen dient als een koord om het éne leven met het andere te verbinden. "Het wordt Nibbãnna genoemd omdat het een vertrek is (ni) vanuit dat verlangen, dat vãna noemt, begeerte" .
Zolang men vast zit door het verlangen of de gehechtheid bouwt men nieuwe karmische activiteiten op, die zich onder één of andere vorm moeten manifesteren in de eeuwige cyclus van geboorte en dood. Als alle vormen van verlangen uitgewist zijn, dan stoppen de zich voortplantende karmische krachten met werken en dan bereikt men het Nirvana; dan is men ontsnapt aan de cyclus van geboorte en dood. Door het doven van het vuur van de begeerte, haat en zinsbegoocheling, de drijvende krachten van alle verlangens en gehechtheid, kan men het Nirvana bereiken. Dus als deze vuren gedoofd zijn, wat blijft er dan over buiten het "niets"?
Zeggen dat Nirvana niets-heid is, gewoon omdat we het niet kunnen waarnemen met onze vijf zintuigen, is even onlogisch als te besluiten dat licht niet bestaat omdat de blinden het niet zien. Als Nirvana niets-heid is, dan moet dit voor ons een beetje als buiten-ruimte lijken, die leeg en eeuwig is. Maar Nirvana is niet alleen eeuwig, het is ook ruimteloos en tijdloos. Als alle dingen achter gebleven zijn, dan is Nirvana wat er over blijft – ruimte is ook gewoon een ander ding dat achtergelaten wordt.
Nirvana werd beschreven met termen als "oneindig", "niet-voorwaardelijk", "onvergelijkbaar", "oppermachtig", "hoogste", "bovenal", "veiligheid", "zekerheid", "geluk", "uniek", "ondoordringbaar", "absolute zuiverheid", "bovenaards", "onsterfelijkheid", "vrede", enzovoorts. Als ik deze allemaal samenvoeg om een idee te krijgen over hoe het Nirvana zou kunnen zijn, dan is het heel duidelijk dat ik helemaal geen begrip heb over een toestand zoals deze. Het is geen toestand van niets-heid maar ook geen gewoon ophouden van. Wat het niet is dat kan men met zekerheid zeggen. Wat het wel is kan men niet juist uitdrukken in conventionele woorden, omdat het uniek is.
Dus als we zelfs niet weten wat het is, hoe moeten we er dan in godsnaam geraken? Wel, ten eerste moeten we over de Waarheid leren.
De Vier Nobele Waarheden
Waarheid is datgene wat is. Waarheid betekent een onbetwistbaar feit. Waarheid kan en zal niet veranderen met de tijd omdat het op zichzelf eeuwig is.
De eerste Waarheid heeft te maken met "lijden" of "zorgen", datgene dat moeilijk te verdragen is. De wereld zit er vol van. Materieel geluk is enkel de bevrediging van een verlangen. Zo snel als het verlangde voorwerp verkregen is wordt het veracht. Alle verlangens zijn onverzadigbaar. Een niet vervulde wens is ook lijden. We willen niet geassocieerd worden met dingen of personen waar we een hekel aan hebben, en we willen ook niet gescheiden worden van dingen of personen waar we van houden. Maar onze gekoesterde verlangens worden niet altijd vervuld. Wat we het minst verwachten of wat we het minste wensen wordt ons vaak toebedeeld. Als waardevolle bezittingen met kracht of onjuist verkregen zijn, of verkeerd aangewend worden, of zelfs bekeken worden met gehechtheid, dan zullen deze een bron van pijn en zorgen worden voor de bezitter. Normaal gesproken is het genot van sensueel plezier het hoogste en enigste geluk voor een doorsnee persoon. Er is zonder twijfel een tijdelijk geluk in het anticiperen, het vervullen, en het verzamelen van deze voorbijgaande materiële pleziertjes, maar ze zijn een illusie en tijdelijk.
Kortom, dit samengesteld lichaam zelf is een oorzaak van lijden. We zijn allemaal onderworpen aan geboorte, en daaruit volgt ook aan verval, ziekte en uiteindelijk de dood. Niemand wordt uitgesloten van deze vier onvermijdelijke oorzaken van lijden.
De oorzaak van dit lijden is verlangen of gehechtheid, hetgeen de Tweede Waarheid is. Vanuit het verlangen stamt verdriet, vanuit verdriet stamt angst. Dit verlangen is een sterke kracht die in ieder van ons latent aanwezig is, en is de hoofdoorzaak van het meeste kwaad in het leven. Het is dit verlangen, groot en klein, dat leidt tot wedergeboorte en ons laat vasthouden aan alle vormen van leven.
De Derde Waarheid is het volledig stoppen van het lijden, het uiteindelijke doel. Het wordt bereikt door de volledige uitwissing van alle vormen van verlangen, door het weigeren van alle interne gehechtheid aan de externe wereld.
De Vierde Waarheid is de realisatie van dit door het volgen van een uniek pad dat recht naar het Nirvana leidt. Het bestaat uit acht factoren: een juist begrip, juiste gedachten, de juiste spraak, de juiste daden, de juiste levenswijze, de juiste inspanningen, juiste oplettendheid, juiste concentratie.
De Weg Voorwaarts
We moeten proberen om kennis op te doen, zelfs van "gewone" mensen. We moeten nooit de behoefte voelen om onze kennis ten toon te spreiden, ook mogen we niet beschaamd zijn om onwetendheid te pleiten in het openbaar. Wat we weten zou altijd ter beschikking van anderen moeten staan, en we zouden dit ongereserveerd moeten delen.
Kennis bestaat in drie soorten. De eerste is de kennis die mondeling verkregen werd. In de vroegere tijd, toen drukwerken nog niet bestonden, werd de kennis verkregen door te luisteren. Tegenwoordig lezen we, maar luisteren we niet meer. We praten, maar we hebben het er moeilijk mee om stil te zijn en te luisteren. We luisteren zelden naar een uitgebreide uiteenzetting; we bekijken liever de algemene hoofdlijnen van de opsomming door een verslaggever. We lezen zelden alles wat er geschreven wordt; we lezen enkel de hoofdpunten van een commentaar.
De tweede soort kennis wordt verkregen door de gedachte. De praktische wetenschappelijke kennis van het Westen is het rechtstreekse resultaat van deze soort kennis.
De derde is een superieure soort kennis die verkregen wordt door meditatie en overpeinzing. Het is door dit soort meditatie dat we onze intuïtieve waarheden realiseren die verder gaan dan het logisch redeneren. Dit leidt tot zelfevaluatie, zelfdiscipline, zelfcontrole en zelfverlichting.
Wijsheid die verkregen wordt door echte kennis, is het correct begrijpen van de aard van de wereld. Door deze wijsheid laten we de ketenen van gehechtheid los omdat we weten dat alles vergankelijk is en dat alle zorgen komen door het gehecht zijn aan het vergankelijke.
Doorzettingsvermogen betekent geen fysieke kracht alhoewel dat een hulpmiddel is, maar mentale sterkte of karaktersterkte, hetgeen superieur is. Het wordt gedefinieerd als de volgehouden inspanning om te werken voor het welzijn van anderen, zowel door gedachten als daden. Falen wordt gezien als een stap op weg naar succes, tegenstand heeft een verhoogde uitoefening nodig en gevaren verhogen de moed. Precies zoals wijsheid altijd ten dienste van anderen staat, zo is ook de gave van energie. Deze wordt niet beperkt tot de realisatie van persoonlijke doelen, energie wordt geleid naar de open kanalen van activiteiten die neigen naar universeel geluk. Onophoudelijk en onvermoeibaar werkt men voor anderen, men verwacht geen beloning terug, noch erkenning.
Waarheidsgetrouwheid betekent het vervullen van je belofte. Men gedraagt zich zoals men spreekt, men spreekt zoals men zich gedraagt. Waarheid zou niet verborgen mogen worden, zelfs niet om beleefd te zijn. Laat waarheid onze gids zijn; laten we het als onze plicht beschouwen dat we ons aan ons woord moeten houden. Overweeg goed alvorens een belofte te doen, maar eens de belofte gemaakt is moet ze vervuld worden kost wat kost, zelfs ten koste van het leven zelf. Handhaaf een perfect evenwicht tussen je gedachten, je woorden en je daden. Er is geen verschil tussen het innerlijke zelf en de uitstraling naar buiten. Het privé leven is in overeenstemming met het openbare leven. Vlei niet om het hart van anderen te winnen, span je niet in om bewondering te bekomen, verberg je tekortkomingen niet en stel je waarden niet overal ten toon. Gelijke waarheid uit je niet altijd. Als de waarheid niet leidt naar het goed en het geluk van anderen wees dan stil. Als een waarheid nuttig blijkt voor iemand, spreek dan, hoe schadelijk dit ook voor jezelf mag zijn.
De Sublieme Toestand
De mens is een mysterieus wezen met onbereikbaar potentieel. In hem zijn zowel heilige karakteristieken als criminele neigingen latent aanwezig. Ze kunnen aan de oppervlakte komen op onverwachte momenten met ongekende kracht. We weten niet hoe ze ontstaan. We weten alleen dat ze zich slapend houden in de mens in afwisselende mate.
Binnen de krachtige psyche in dit complexe machinepark van de mens vinden we ook een opslagplaats van waarden en een vuilnisbelt van kwaad. Het ontwikkelen van de respectievelijke karakteristieken van de mens kan ofwel een zegen ofwel een vloek worden voor de mensheid.
Zij die wensen om groot te zijn, edel en dienstbaar, die zichzelf willen wegcijferen en de mensheid willen dienen, zowel door voorbeeld als door lering, en zich willen voorzien van deze gouden mogelijkheid als menselijk wezen, hun beste beentje willen voorzetten om slapende vloeken te verwijderen en latente waarden te cultiveren.
Verwijder woede, en cultiveer liefdevolle goedheid.
Wreedheid vindt zijn antigif in medeleven.
Jaloersheid wordt verholpen door vreugde.
En dan zijn er nog de gehechtheid aan het aangename en de afkeer van het onaangename. Deze twee tegenstrijdige krachten kunnen verwijderd worden door het ontwikkelen van gelijkmoedigheid.
Deze vier deugden hebben de neiging om de mens te verheffen. Als iedereen zou proberen om deze te cultiveren, ongeacht afkomst, kleur, ras en geslacht, dan kan de aarde getransformeerd worden in een paradijs waar iedereen kan leven in perfecte vrede en harmonie als ideale burgers van één wereld.
Ongeachte religieuze geloofssystemen, kan iemand deze zoete deugden cultiveren en een zegen zijn voor zichzelf en alle anderen.