Onafhankelijkheid

Patrick Quanten

 

Onafhankelijkheid heeft een geurtje van vrijheid, en vrijheid is iets waar we van houden. We houden wel van het idee dat we vrij zijn, vrij als individuen en vrij als een groep. Het geeft ons het idee dat we kunnen doen wat we maar willen. Natuurlijk weten we wel dat het niet echt zo is maar het idee, onderliggend aan het concept van onafhankelijkheid, is mooi om in ere te houden.

Verwijzend naar het woord onafhankelijkheid krijgen we veelal een gevoel van bevrijding van macht en van controle door een kracht van buitenaf. Voor een groep zou dit de afscheuring kunnen betekenen van een andere groep, hetgeen leidt tot een soevereine staat of een aparte kerkgemeenschap of een nieuwe club. Voor een individu zou het kunnen verwijzen naar de mogelijkheid voor zelfbeheer, het niet afhankelijk zijn van iets of iemand. En nogmaals, natuurlijk weten we wel dat dit nooit volledig waar kan zijn aangezien we altijd wel afhankelijk zijn van anderen of van omstandigheden maar we houden van het gevoel dat we het wel alleen redden. Meer nog, we zouden het idee omarmen dat we kunnen kiezen van wie of wat we afhangen. Maar opdat dit goed zou werken is het wel noodzakelijk dat we beter begrijpen hoe afhankelijkheid eigenlijk werkt binnen een kader van individuele vrijheid.

Onafhankelijkheid verwijst ook naar een proces, in de zin dat je enkel onafhankelijkheid kan ervaren als je weet hoe het aanvoelt om afhankelijk te zijn. Dit betekent dat je moet veranderen van een afhankelijke status naar een situatie waarin je meer vrijheid krijgt, meer zelfbeheer, in vergelijking met wat je gewend bent en deze omschakeling zal voor een conflict zorgen. Het is hoogst onwaarschijnlijk dat de bestaande macht, waaronder je geleefd hebt, je zonder slag of stoot zal laten begaan. Met andere woorden, verandering brengen in de bestaande situatie gaat gepaard met een interne worsteling, een veldslag van tegengestelde krachten.

Het is om deze reden dat we waarnemen dat telkens wanneer een groep mensen niet langer deel wil uitmaken van een andere groep, een land of een congregatie, en ze willen "onafhankelijk" worden, er een pijnlijke strijd losbarst. Op beide niveaus, fysisch en mentaal, is deze machtsstrijd, die een strijd voor hegemonie is, waar te nemen. Beschuldigingen en aantijgingen vliegen in beide richtingen en vanuit het kamp van de bestaande macht zal men het heel duidelijk maken dat de vraag om onafhankelijkheid onwettig is, dat de onruststokers rebellen zijn die de wet overtreden en dat bestraffing hiervoor aangewezen is. Fysiek geweld en onderdrukking wordt gebruikt om de verwilderde menigte weer tot de orde te roepen en het geweld wordt goed gepraat door het feit dat deze rebellen zich niet gedragen zoals het hoort te zijn, volgens de normen van de bestaande macht. Ze willen gewoonweg iets anders en alhoewel dit oppervlakkig wel wordt aanvaard, toch wordt het steeds aangegeven dat de rebellen hun ontevredenheid anders hadden moeten uiten, dat ze andere paden hadden moeten bewandelen om hun doel te bereiken. Hierbij wordt steevast vergeten dat dit in het verleden wel gebeurd is maar dat ze nooit gehoord werden.

We zijn ondergedompeld in het geloof dat democratie altijd leidt naar een vredevolle oplossing van alle problemen en dat andere manieren om ongenoegen te uiten veroordeeld moeten worden. Democratie is een simpele structuur die voor een consensus zorgt bij verschillende strekkingen binnen één groep. Hier is hoe het in zijn werk gaat. Het principe is dat iedereen een zeg heeft in het gebeuren van de hele groep. Om dit te vereenvoudigen en om de verschillende meningen te vergaren wordt er een systeem opgezet waarin je een aantal individuen de kans geeft om hun mening te uiten. Men staat hen toe om een ja of een neen op een stukje papier te zetten, een voor of tegen, en daarna nemen andere mensen de macht om te spreken als vertegenwoordigers van deze individuen, die samen gebracht zijn onder heel eenvoudige slogans. Politieke partijen brengen mensen samen rond kleuren en men doet alsof elk individu binnen zo een partij dezelfde mening heeft. Het zijn echt heel eenvoudige slogans die de groepen typeren. Denk maar aan voorbeelden zoals de nazi's, vegetariërs, protestanten, supporters van een voetbalclub, lesbiennes, alleenstaande moeders, politieagenten en zo meer. Het wordt zo voorgesteld alsof elk individu binnen zo'n groep altijd dezelfde mening heeft als de andere leden van de groep, eenzelfde "soort" individu is. Nu dan, eens alle stemmen vergaard zijn komt het democratische proces pas echt op gang. De mensen die tot de grootste groep behoren worden dan uitgeroepen tot de winnaars en men geeft hen het recht om hun mening uit te voeren. Al de anderen worden "minderheidsgroepen" en er wordt verondersteld dat ze rustig blijven en zich zondermeer neerleggen bij de wil en de beslissingen van de meerderheid. De meerderheid regeert. De minderheid moet de meerderheid volgen. Democratie is de absolute machtsvorm van de meerderheid, die alle kleinere groepen en hun noden kan negeren. Het wordt als ongepast, onsportief, gedrag aanzien - een slechte verliezer - als men zich blijft verzetten. Het gevecht om de grootste groep te worden is van vitaal belang voor de overleving van de verschillende strekkingen. Hoe meer de noden van de kleinere groepen genegeerd worden hoe radicaler deze zullen worden in hun strijd om gehoord en erkend te worden. Democratie is de perfecte voedingsbodem voor extremisme. Of men kan voor de andere kant kiezen, en dat is om te proberen om populairder te worden door meer en meer mensen aan te trekken. Op dezelfde manier te werk gaan zoals de bestaande macht je heeft voor gedaan. Dit doe je door min of meer hetzelfde te gaan zeggen en doen dan de bestaande macht om zo meer mensen aan te trekken en de meerderheid te gaan vormen van hetzelfde democratische proces waarin je nu een minderheid bent en niet gehoord wordt. Dus leidt democratie ofwel tot extremisme of tot meer-van-hetzelfde, hetgeen de “keuze” tijdens het kiesproces eigenlijk onbestaande maakt.

Een onafhankelijkheidsproces weg van een bestaande buitenmacht gaat steeds over een conflict. Men doet er dus goed aan om zich voor te bereiden om de oorzaak te zijn van het uiteenvallen van de bestaande groep waartoe we ook behoren. Het is een noodzakelijk kwaad en door ons voor te bereiden maken we het ons gemakkelijker om los te laten in het besef dat we niet alles mee kunnen nemen in de nieuwe wereld die we proberen te scheppen. Wanneer je niet langer deel wilt uitmaken van een groep, wanneer je niet langer dingen wilt doen zoals ze voorgeschreven worden, dan zal je ongeloof en beledigingen tegenkomen. Ondanks de pijn dat dit kan veroorzaken is het belangrijk om je te blijven focussen op waar je naartoe wilt, je vrijheid, en om je energie te steken in dat proces en niet in het verzachten van je scheidingsangst en de onzekerheid over het onbekende.

De strijd voor onafhankelijkheid van een individu is in essentie niet verschillend van deze van vrijheidsbewegingen die we wereldwijd rondom ons zien. Een grotere schaal betekent dat het om meer levens gaat en dat het zich afspeelt in een grotere wereld, maar de principes van het gebeuren en hoe het in zijn werk gaat is allemaal hetzelfde. Als je meer onafhankelijkheid wilt van het gezondheidssysteem, van het financiële systeem, van het schoolsysteem, van het rechterlijke systeem, dan wordt je, in de ogen van het systeem, een afvallige, een crimineel, een terrorist. Je valt buiten de voordelen en de bescherming van het systeem en je moet gestraft worden. De straf is nodig voor twee redenen. Enerzijds is het een ultieme poging om je van gedacht te laten veranderen, je tot de orde te roepen, en anderzijds, en nog veel belangrijker, dient het om anderen af te schrikken hetzelfde te doen. Zou een systeem toelaten dat elk individu binnen de groep zomaar zijn eigen ding mag doen dan verliest het systeem macht over de groep en over de individuen van die groep. Het is zinloos om een systeem te hebben als niemand zich aan de regels van het systeem moet houden. Het systeem eist onderdanigheid en coöperatie.

Een individu heeft misschien niet de kracht om zich tegen zulk een overmacht van een autoriteit te verzetten. Het is een één tegen allen situatie, maar er is ook het feit dat we mensen zijn en dat we simpele menselijke levens leiden. Wanneer het zover komt dat we ons tegen de meerderheid moeten gaan afzetten dan is het zo dat velen van ons al wat geleefd hebben en aan al heel wat gewend geraakt zijn, terwijl wij nu een enorme inspanning en opoffering gaan moeten leveren. Misschien hebben we een gezin, zijn we gehuwd en hebben we kinderen. We hebben ouders en broers en zussen. We hebben vrienden. Al deze verbintenissen maken ons zwakker en terwijl een individu scrupules kan hebben, je mag ervan op aan dat een systeem dat niet heeft. Het is vanwege al die redenen dat individuen steeds op zoek zijn naar "gelijkgestemden". We proberen groepen te vormen om ons te versterken zodat onze "zaak" zwaarder weegt in de grote groep, maar ook om de impact van de tegendruk van het systeem wat te kunnen verdelen.

Gewoonlijk voelen individuen die zelf groepen vormen een noodzaak om klaar en duidelijke afspraken te maken over wat, voor hen, onafhankelijkheid betekent en wat het niet is. Ze verzamelen zich rond een thema waarbij de individuen zich gesterkt voelen. Ze maken het ook onderling duidelijk welke thema's van de oude groep, het autoritaire systeem, ze wel willen adopteren. Een voorbeeldje. Mensen komen samen en voeren campagne omdat ze geloven dat een schoolsysteem gericht moet zijn op het individuele kind, afgestemd op de snelheid van leren en de interesse van elk individuele kind, en tegelijkertijd ze kunnen wel nog vasthouden aan het geloof dat kinderen moeten gevaccineerd worden alvorens ze kunnen toegelaten worden tot een schoolgemeenschap. Op deze manier streeft elke groep naar "onafhankelijkheid" op zijn eigen wijze, deelonafhankelijkheid van de macht dat een systeem bijeenhoudt.

Veelal hebben groepen van individuen die vechten voor een soort van gerechtigheid, een verandering in de wetgeving, een gelijkaardige agenda. Enkelvoudige thema's, zoals bijvoorbeeld het schoolsysteem, moeten veranderen. Dit zou kunnen geïnterpreteerd worden alsof de rest van het systeem goed werkt en de mensen brengt wat ze nodig hebben. Al die aspecten moeten dus niet veranderen, ook al zien we andere groepen campagne voeren rond andere thema's. Het ziet ernaar uit dat veranderen binnen het bestaande systeem de enige "echte" weg vooruit is, omdat anders het hele systeem onder vuur komt te liggen en zou kunnen uiteenspatten. Dit zou perfect kunnen werken mochten andere delen van het systeem alle individuen in al hun noden inderdaad volledig tegemoet komen. Maar hier komen we dan dichter bij het inzicht dat alles zal veranderen. Wanneer ik, als een individu, me niet gehoord voel en niet gediend ben door het systeem én het recht heb om het systeem dusdanig te veranderen dat mijn persoonlijke noden in het systeem geïncorporeerd worden, heeft dan niet elk individu binnen dat systeem dat zelfde recht?

Democratie heeft ons zo geïndoctrineerd dat we geloven dat de noden van een individu enkel van belang zijn voor een systeem wanneer er genoeg individuen zijn met dezelfde noden. Wanneer een grote groep individuen hetzelfde eisen dan worden de noden van het individu erkend op basis van het feit dat een groeiend aantal ontevredenen de autoriteit dreigt te destabiliseren. Op deze manier slaagt het systeem er altijd in om individuen als individuen, als eenzaten, te negeren. Een eenzame stem op Time Square in New York. Niemand die het gehoord heeft. Niemand die er nota van neemt. Ze bestaat gewoonweg niet. Van een individueel standpunt uit is dit een echte ramp. Maar wie geeft er iets om, tenzij het je eigen stem is die niet gehoord wordt!

Als we beslissen dat we echt een andere wereld willen dan is het noodzakelijk dat we het systeem veranderen, niet enkel de delen binnenin het systeem. Eén individu heeft dan misschien niet al de vereiste vaardigheden en kennis om tot een totaal nieuw maatschappelijke structuur te komen, maar als we toelaten dat anderen ook mogen doen wat zij belangrijk vinden in hun kennisveld en dat we erop vertrouwen dat ook zij weten waar ze het over hebben, net zoals wij dat van onszelf geloven, dan dragen ze met zekerheid bij aan een enorm grote omwenteling. Natuurlijk, wanneer iedereen toegelaten wordt om te doen waar die in gelooft en wat die denkt dat juist is, dan komen we terecht in wat men noemt chaos.

Chaos gebeurt wanneer er geen herkenbare lijn of patroon zit in gebeurtenissen of in een situatie. Wanneer we niet langer het patroon "herkennen" zien we enkel nog chaos. Wanneer we een vreemd patroon bekijken, eentje dat we niet kennen en nog nooit tevoren zijn tegengekomen, dan is het voor ons onmogelijk, althans in de eerste instantie, om een patroon ook maar te zien. Die situatie duiden we aan met het woordje chaos, en we proberen ons daarvan te distantiëren. We zijn er bang van. Patronen die we kennen hebben een relatie met het verleden, met iets dat we tevoren hebben meegemaakt of zijn tegengekomen. Dit is de reden waarom we, wanneer we rond de wereld trekken, bepaalde gedragspatronen, rituelen en omgangsvormen uit verschillende culturen als chaotisch en onbegrijpelijk bestempelen. Nochtans, voor de lokale mensen, die hiermee opgegroeid zijn, is er geen vuiltje aan de lucht en is het allemaal heel zinvol. Chaos is waar we geen patroon in zien. Angst voor chaos kan dan gezien worden als een angst voor het onbekende, voor het nieuwe. Laten we dan nu eens opnieuw kijken naar wat het zou kunnen betekenen wanneer alle individuen als gelijkwaardig behandeld worden en wanneer elkeen het recht heeft om te doen wat hij/zij nodig heeft op elk moment van het leven.

Elke persoon kan op elk moment doen wat hij of zij nodig acht. Dan zijn er dus daadwerkelijk geen regels meer voor sociale interacties of scholing of gezondheidszorg of gelijk wat. Vergeet nu niet dat elke actie van een individu een onmiddellijke impact heeft op de directe omgeving. Omdat elk individueel leven zich ontwikkelt binnenin een open gerelateerde omgeving zal het effect van een individuele actie op de grote buitenwereld relatief klein zijn. Het betekent ook dat de specifieke acties van een individu weleens een heftige en tegengestelde reactie zou kunnen uitlokken van z’n onmiddellijke omgeving, terwijl diezelfde actie in een andere omgeving of op een ander tijdstip misschien op steun kan rekenen. Wat vandaag niet kan, wordt morgen misschien wel geaccepteerd. Dus, in dit concept verdwijnt het begrip van "zekerheid" waar we mee opgegroeid zijn. Het is niet langer zo dat iets juist is voor iedereen en voor altijd. Alles wordt direct verbonden met het moment en met de omgeving. Nu moet ieder individu zelf ondervinden en leren wat het juiste moment is en wat de juiste omgeving is. Elk individu moet verantwoordelijkheid nemen om, voor zichzelf, uit te vinden welke de juist omgeving is, de omgeving waarin dat individu zijn of haar gevoelens en gedachten kwijt kan. Op deze manier kan er een verscheidenheid aan gemeenschappen op een natuurlijke wijze ontstaan, waarbij alle individuen binnen zulke gemeenschap eenzelfde kijk hebben op de dingen des levens, gelijkaardige prioriteiten hebben in het leven. Binnen zulke gemeenschappen zullen patronen ontstaan en chaos zal er niet langer aanwezig zijn. Nochtans zullen de patronen tussen deze gemeenschappen drastisch verschillen maar op deze manier kan elk individu in principe zijn gading vinden.

Het grootste verschil met de huidige situatie zal zijn dat de groep niet langer verantwoordelijk zal zijn voor het individu. De groep identificeert de lijnen die op een natuurlijke manier de individuen samen binden, waarna het aan de individuen binnen de groep is om de gemeenschap te laten functioneren, tesamen. Wanneer iemand zich niet of niet langer kan identificeren met de lijnen van een bepaalde groep dan is het aan het individu om daar verantwoordelijkheid voor te nemen en een groep te zoeken waar hij/zij meer overeenkomsten in vindt. De groep heeft geen controle over het individu. De groep heeft geen macht over het individu. De groep houdt het kader recht van de elementen die hen samen bracht, meer niet.

Nu bevinden we ons in Niemandsland!

En hoe gaat dit gebeuren? Enkel wanneer individuen gaan veranderen. Enkel wanneer individuen meer verantwoordelijkheid gaan nemen voor hun eigen leven. Enkel wanneer individuen meer zelf-beschikkend gaan worden. Jij begint. En dan jij. En jij ook. Uiteindelijk, wanneer meer en meer mensen zich meer en meer bewust worden van wat het echt betekent meer macht naar zich toe te trekken en wanneer, tezelfdertijd, men zich realiseert dat een ander mens het zelfde recht heeft en dat we het niet noodzakelijkerwijze eens moeten zijn of het op dezelfde manier doen, het is dan dat de structuur die we zolang omheen onze levens geduld hebben zal veranderen.

We zullen leven in een andere maatschappelijke vorm van het moment dat de individuen van zo'n maatschappij hun leven anders gaan beleven.

Oktober 2017